آنچه در این مقاله می‌خوانید
برنامه‌های آموزشی برای دانش‌آموزانی که رفتارهای تهاجمی و خشونت‌آمیز دارند، باید به گونه‌ای طراحی شوند که معلمان و سایر کارکنان را در زمینه شناسایی و مدیریت این رفتارها توانمند کنند. این برنامه‌ها باید به تقویت مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و شناختی نوجوانان بپردازند و به آن‌ها کمک کنند تا با چالش‌های خود به طور موثر مواجه شوند.
صرف‌نظر از اینکه این خدمات در چه محیطی ارائه می‌شوند، آموزش در کلاس درس عادی یا در فضاهای ویژه، کلاس باید به شکلی سازمان‌دهی شده باشد که قوانین واضح و منطقی در آن حاکم باشد. این قوانین باید به‌طور کامل درک شوند و در صورت نقض آن‌ها، پیامدهایی ثابت و مشخص در پی داشته باشند. هرگونه رفتار پرخاشگرانه، چه کلامی و چه فیزیکی، باید تحت قوانین خاصی منع شود و در مواقع بروز این رفتارها، واکنش‌های غیر تهاجمی و فوری اعمال گردد. در ادامه بیشتر با نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر از نظر روانشناسی تربیتی آشنا خواهید شد.
واکنش به پرخاشگری از نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر
زمانی که معلمان با رفتارهای پرخاشگرانه، چه کلامی و چه فیزیکی، از سوی دانش‌آموزان روبه‌رو می‌شوند، نحوه پاسخگویی آن‌ها باید به گونه‌ای باشد که هم آرامش را حفظ کند و هم به یادگیری کمک کند. در این شرایط، واکنش بزرگ‌ترها باید به‌دور از خشونت و با رویکردی آموزنده باشد. برخی از پیامدهای غیرتهاجمی که می‌توان در کلاس درس اعمال کرد عبارتند از:
- تعیین هزینه رفتار: معرفی پیامدهای مناسب برای رفتارهای نادرست.
- محرومیت از فعالیت‌های دلخواه: محدود کردن دانش‌آموز از شرکت در فعالیت‌هایی که به آن‌ها علاقه دارد.
- استفاده از زمان استراحت: اختصاص زمان برای تفکر در مورد رفتارهای نادرست و بازنگری در آن‌ها.
کاهش دسترسی به پرخاشگری
وقتی دانش‌آموزانی که پرخاشگری نشان می‌دهند برای آموزش کلاس در کنار هم قرار می‌گیرند، این احتمال وجود دارد که دشمنان قسم خورده و همچنین قربانیان بالقوه جوانان مسلط‌تر در میان گروه وجود داشته باشند. گاهی اوقات صرف حضور قربانی بالقوه باعث رویداد محرک است.
دسترسی به قربانیان را می توان از طریق قرار دادن یا گروه‌بندی کاهش داد که تضمین می‌کند دانش‌آموزان پرخاشگر در زمان و در یک محیط نیستند. برای نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر، می‌توان از برنامه برای جداسازی دانش آموزان مشکل‌ساز براساس زمان استفاده کرد.
ایجاد هنجارها و انتظارات معقول
هنجارهای کلاس درس باید انتظارات کاربردی و واقع بینانه باشد که دانش آموزان مهارت‌های لازم برای دستیابی به آن را داشته باشند. قوانین مربوط به کلاس‌هایی که دانش‌آموزان پرخاشگر دارند، ممکن است با انتظارات عادی کلاس‌های معمولی متفاوت باشد. اگر قواعد و انتظارات برای گروه مناسب و واقع بینانه باشد، بیشتر دانش‌آموزان امتیازات خود را کسب می‌کنند.
کل برنامه مدرسه برای دانش آموزانی که در معرض خطر پرخاشگری هستند باید ساختارمندتر، تحت نظارت‌تر و فردی‌تر از کلاس های معمولی یا مفاد کلاس برای دانش‌آموزان دارای اختلالات عاطفی/رفتاری باشد. برنامه نویسی ویژه نیز برای مدت طولانی ضروری خواهد بود؛ زیرا رفتارهای پرخاشگرانه در برابر تغییر بسیار مقاوم هستند.
نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر با پرهیز از رویارویی
برای معلمان و بزرگ‌ترها، یکی از مهم‌ترین نکات در نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر، اجتناب از تقابل مستقیم است. وقتی که تنش در کلاس بالا می‌رود، ادامه بحث در فضای عمومی می‌تواند وضعیت را وخیم‌تر کند. به‌جای این کار، معلم‌ها می‌توانند به دانش‌آموزان پیشنهاد دهند که در گفت‌وگوی خصوصی بعدی در مورد موضوع صحبت کنند. این رویکرد به دانش‌آموزان فرصتی می‌دهد تا احساس کنند مورد احترام قرار گرفته‌اند و می‌توانند در فضایی آرام‌تر و بدون فشار به ابراز نظرات و احساسات خود بپردازند.
کاهش رقابت در نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر
کاهش فضای رقابتی در کلاس می‌تواند به بهبود روابط میان دانش‌آموزان کمک کند. می‌توان هر دانش‌آموز را با خود او مقایسه کرد، نه با دیگران. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا با خودشان رقابت کنند و به پیشرفت‌های فردی خود اهمیت بیشتری بدهند. همچنین، استفاده از روش‌های یادگیری مشارکتی می‌تواند به جای تشویق رقابت، همکاری را ترویج کند. به‌عنوان مثال، معلم‌ها می‌توانند بازی‌ها و فعالیت‌ها را تغییر دهند تا بر همکاری و کار گروهی تاکید کنند.
استفاده از سیگنال‌های غیرکلامی
تحقیقات نشان داده‌اند که تنبیه‌های کلامی به طور معمول نتیجه‌ای معکوس دارند و می‌توانند در نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر، رفتارهای پرخاشگرانه را تشدید کنند. به‌جای استفاده از کلمات، معلمان می‌توانند از سیگنال‌ها و نشانه‌های غیرکلامی بهره ببرند. برای مثال، دستورات ساده مانند «نشستن» یا «ایستادن» می‌توانند به‌صورت اشاره‌ای مطرح شوند و در مواقعی که درخواست‌های کلامی با مقاومت مواجه می‌شوند، بسیار موثر تر عمل کنند.
ارائه تقویت‌کننده‌های مثبت
افراد پرخاشگر به طور معمول به پاداش‌های ملموس و فعالیت‌های دلخواه پاسخ مثبت می‌دهند. برای نوجوانان، فعالیت‌هایی مثل ورزش، هنر یا یادگیری مهارت‌های جدید می‌توانند به‌عنوان تقویت‌کننده‌های مثبت عمل کنند. از آنجایی که هر فرد به روش‌های متفاوتی پاسخ می‌دهد، طراحی سیستم پاداش با گزینه‌های متنوع شامل فعالیت‌ها و تجربیات جذاب می‌تواند به معلمان کمک کند تا رفتارهای مثبت را به‌خوبی تقویت کنند.
مداخله زودهنگام در برخورد با دانش آموز پرخاشگر
مدل پیشنهادی توسط واکر، کالوین و رمزی (۱۹۹۵) بر این نکته تاکید دارد که برخورد سریع با رفتارهای پرخاشگرایانه می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند. این مدل نشان می‌دهد که رفتارهای نادرست از تعاملات ناکارآمد ناشی می‌شوند. به‌همین‌دلیل، معلمان باید به محض مشاهده نشانه‌های اولیه، اقدام کنند. روش‌هایی مانند تعیین تکالیف کوتاه‌مدت یا درگیر کردن دانش‌آموزان در فرآیند حل مسئله می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا راه‌های بهتری برای مدیریت احساسات خود پیدا کنند.
نظارت مستمر دانش آموز پرخاشگر
نظارت مداوم بر دانش‌آموزان یکی از اصول کلیدی مدیریت کلاس و نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر است. این تصور که “هرگز آن‌ها را تنها نگذارید” می‌تواند به معلمان کمک کند تا از بروز مشکلات جلوگیری کنند. در کلاس‌های پرتنش، نیاز به وجود چند بزرگ‌تر احساس می‌شود تا در مواقع ضروری بتوانند اقدام کنند و از بروز بحران‌ها جلوگیری نمایند.
استراتژی‌های موثر دیگر در نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر
کر و نلسون (۱۹۸۹) راهکارهای دیگری نیز ارائه داده‌اند که می‌تواند به مدیریت رفتارهای تهاجمی کمک کند. جلوگیری از الگوبرداری رفتارهای منفی توسط بزرگ‌ترها و عدم تقویت رفتارهای پرخاشگرانه از سوی سایر دانش‌آموزان، از جمله این استراتژی‌هاست. بزرگ‌ترها باید از روش‌های تهاجمی، مانند تنبیه بدنی، پرهیز کنند و به‌جای آن، تکنیک‌های مثبت را ترویج دهند.
آموزش «تمرین آمادگی» به دانش‌آموزان نیز می‌تواند بسیار موثر باشد. در مواقع بحرانی، آن‌ها باید بدانند چگونه به آرامی و بی‌سر و صدا از کلاس خارج شوند و به مکان امنی بروند. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا در مواقع خطر به‌طور موثری عمل کنند. همچنین، به اشتراک‌گذاری این روش‌ها با سایر معلمان و مدیران می‌تواند زمینه‌ساز همکاری بهتر در مواقع بحرانی باشد. با ایجاد روال مشخص و تمرین‌شده، معلمان می‌توانند به‌راحتی در مواقع نیاز به کمک بخواهند و در عین حال، دانش‌آموزان دیگر را از خطر دور کنند.
سخن پایانی
در نتیجه، نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر به عنوان چالش مهم در فرآیند آموزشی مطرح است. کلید موفقیت در این زمینه، درک عمیق از ویژگی‌های فردی هر دانش‌آموز و تاثیرات محیطی بر رفتار آن‌هاست.
با ایجاد فضایی امن و پذیرا، و همچنین ارائه الگوهای مثبت از تعاملات اجتماعی، می‌توان به این دانش‌آموزان کمک کرد تا احساسات خود را به شیوه‌ای مناسب‌تر بیان کنند. به یاد داشته باشیم که تغییر رفتار زمان‌بر است و نیاز به تلاش مستمر دارد. با حمایت و راهنمایی درست، می‌توانیم به این دانش‌آموزان کمک کنیم تا به رشد و پیشرفت دست یابند و در نهایت، به جامعه سالم و همدل تبدیل شوند.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: