یکی از مهمترین موضوعات در حوزۀ آموزش و تدریس، روانشناسی تربیتی است. هدف نهایی این شاخه از روانشناسی، بهبود فرآیند یادگیری در دانشآموزان و دانشجویان است.
مطالعۀ موضوعات مربوط به روانشناسی تربیتی، به معلمان کمک میکند تا با نظریههای بنیادین در زمینه آموزش و یادگیری آشنا شوند، و با به کارگیری این نظریهها در کلاس درس، محیط یادگیری اثربخشی را برای شاگردان خود فراهم کنند.
در این صفحه از سایت معلمان استادبانک، کاربردیترین مقالات در زمینۀ روانشناسی تربیتی را در اختیار شما همکاران گرامی قرار میهیم. اگر به عنوان معلم آموزش و پرورش یا معلم خصوصی، علاقمند به چنین مباحثی هستید، مقالات این بخش برای شما بسیار مفید خواهند بود.
روانشناسی تربیتی چیست؟
روانشناسی تربیتی (Educational Psychology) یکی از مهمترین و گستردهترین شاخههای علم روانشناسی است که به بررسی نحوۀ یادگیری افراد، عوامل مؤثر بر یادگیری، روشهای تدریس، فرآیندهای آموزشی و تفاوتهای یادگیری در افراد مختلف میپردازد.
هدف اصلی این رشته، کمک به مدارس، معلمان، والدین و سایر افراد دست اندر کار در حوزۀ آموزش است، تا تجربۀ یادگیری بهتری را برای دانشآموزان رقم بزنند.
افراد مؤثر در علم روانشناسی تربیتی
روانشناسی تربیتی از اوایل قرن نوزدهم، به عنوان یک شاحۀ علمی جداگانه شناخته شد. بنابراین میتوان آن را در مقایسه با بسیاری از علوم دیگر، به عنوان یک شاخۀ جوان و نوظهور در نظر گرفت.
در ادامۀ این بخش، برخی از افراد تأثیرگذار این حوزه طی دو قرن اخیر را معرفی میکنیم.
♦ برخی از منابع، ادوارد لی تروندایک (Edward Lee Thorndike) روانشناس آمریکایی و برخی دیگر، یوهان هربرت (Johann Herbart) روانشناس و فیلسوف آلمانی را به عنوان پدر علم روانشناسی تربیتی معرفی شدهاند.
♦ ویلیام جیمز (William James) روانشناس و فیلسوف معروف آمریکایی نیز نقش مهمی در گسترش این حوزه داشته است.
کتاب او تحت عنوان سخنانی با معلمان در باب روانشناسی (Teachers on Psychology and to Students on Some of Life’s Ideals, 1899) را میتوان اولین کتاب درسی در این زمینه در نظر گرفت. محتوای این کتاب شامل روشهایی است که معلمان میتوانند با تکیه بر آن، به یادگیری بهتر دانشآموزان کمک کنند.
♦ یک روانشناس فرانسوی به نام آلفرد بینه (Alfred Binet) را مبدع اولین تست هوش (IQ test) در جهان میدانند. او این تست را زمانی ابداع کرد که مأمور تشخیص دانشآموزانی بود که به کمکهای آموزشی بیشتری نیاز داشتند.
♦ از دیگر افراد اثرگذار در حوزۀ روانشناسی تربیتی میتوان به جان دیویی (John Dewey) اشاره کرد. دیویی یک فیلسوف و روانشناس آمریکایی و کارشناس آموزش و پرورش بود که در زمینۀ پیشرفت تحصیلی و اهمیت یادگیریِ فعال، مطالب فراوانی را منتشر کرده است.
♦ بنجامین بلوم (Benjamin Bloom) نیز یکی از مهمترین چهرههای قرن بیستم در حوزۀ روانشناسی آموزشی است. او یک دانشمند آمریکایی بود که عمدۀ فعالیتهای خود را صرف موضوعات روانشناسی آموزشی میکرد.
♦ جان لاک (John Locke) نیز یک فیلسوف انگلیسی بود که نظریۀ لوحۀ سفید (Tabula rasa) را مطرح کرد. نظریۀ لوحۀ سفید به این معناست که ذهن در هنگام تولد مانند یک لوحۀ سفید است که بعدها از طریق تجربه و یادگیری نسبت به محیط اطراف، شناخت پیدا میکند.
♦ ژان پیاژه (Jean Piaget)، یک دانشمند سوئیسی بسیار تأثیرگذار در حوزۀ روانشناسی تربیتی است. شهرت او به واسطۀ طرح نظریۀ بسیار کاربردی به نام رشد شناختی (cognitive development) است.
♦ بی. اف. اسکینر (B. F. Skinner) یک روانشناس آمریکایی است که بیشتر به دلیل تأثیری که بر نظریات رفتارگرایی گذاشته، شهرت دارد. او معتقد بود تمام اعمال انسان نتبجۀ مستقیم شرطی شدن است.
در بخش معرفی کتابِ مجله اساتید استادبانک، کتابهای مختلفی با موضوعات روانشناسی تربیتی معرفی شده است. یکی از این موارد، کتاب روانشناسی تربیتی جان دبلیو سانتراک است که میتوان از آن به عنوان یکی از جامعترین کتابها در این زمینه یاد کرد.
اهمیت روانشناسی تربیتی برای معلمان
روانشناسی تربیتی به معلم کمک میکند تا مراحل رشد و تکامل کودک و نیازهای او را در هر یک از این مراحل، به خوبی شناسایی کند. همچنین اطلاعاتی را در مورد تواناییها، علایق و هوش افراد به معلم ارائه میدهد.
مهارتهای دیگری که معلمان با مطالعۀ موضوعات این حوزه کسب میکنند، عبارتند از:
- آشنایی با تفاوتهای فردی دانشآموزان
- شناخت فرآیند یاددهی-یادگیری در کلاس درس
- آشنایی با روشهای تدریس اثربخش
- شناخت برنامهریزی درسی
- آگاهی از سلامت روان دانشآموزان
- سنجش نتایج یادگیری
- استفاده از ابزارها و محتواهای مختلف در آموزش و غیره
همۀ این موارد، به معلم کمک میکند تا تدریس خود را به بهترین شکل ارائه کرده و دانشآموزان را به سوی اهداف یادگیری سوق دهد و رد مواقع ضروری به دانشآموز خود مشاورۀ تحصیلی بدهد. در بخش بعد، کاربردهای روانشناسی تربیتی را بیشتر مورد بررسی قرار میدهیم.
کاربردهای روانشناسی تربیتی
در قسمت قبل از اهمیت و مزایای روانشناسی تربیتی صحبت کردیم. در این بخش، کاربردهای بیشتری از این شاخۀ علمی را مورد بررسی قرار میدهیم.
1. مدیریت کلاس
مدیریت کلاس موضوعی ضروری و در عین حال چالش برانگیز است. نحوۀ چینش کلاس به خصوص برای دانشآموزان ابتدایی، ایجاد محیط یادگیری اثربخش، رویکردهای ارتباطی مناسب بین معلمان و دانشآموزان و نحوۀ برخورد با مشکلات رفتاری دانشآموزان، از جمله موضوعات مهم در زمینۀ مدیریت کلاس هستند که در مقالات و کتابهای روانشناسی تربیتی به آن پرداخته شده است.
2. فناوریها و تکنولوژیهای آموزشی
استفادۀ مؤثر از فناوری برای یادگیری کودکان و بررسی این که تکنولوژیهای آموزشی در یادگیری و آموزش دانشآموزان تا چه حد مؤثر هستند، یکی از کاربردهای علم روانشناسی تربیتی است.
3. ارزشیابی کلاسی
ارزشیابی بخش مهمی از فرایند تدریس و آموزش است. به همین دلیل این موضوع در همۀ منابع مطالعاتی مربوط به روانشناسی تربیتی گنجانده شده است. آموزش تهیۀ ارزشیابیهای باکیفیت و همچنین بررسی روشهای سنتی رایج در ارزشیابی و معرفی جایگزینهایی برای این نوع ارزشیابیها از دیگر کاربردهای روانشناسی تربیتی است.
4. ایجاد انگیزه در دانشآموزان
یکی از موضوعات مهم در بحث روانشناسی تربیتی، مفهوم انگیزه (motivation) است. آشنایی با روشهای ایجاد انگیزه در دانشآموزان و تأثیر عوامل مختلف بر افزایش یا کاهش انگیزه، از جمله کاربردهای علم روانشناسی تربیتی است.
5. انتخاب روش یادگیری مناسب برای دانشآموزان خاص
یک معلم با آگاهی به علم روانشناسی تربیتی، میتواند به دانشآموزانی که نیاز به آموزشهای خاص دارند، کمک کند. دانشآموزان درگیر با اختلالات یادگیری، دانشآموزان بیشفعال، تیزهوش و غیره از جملۀ این موارد هستند.
شرکت در دورههای ضمن خدمت فرهنگیان به افزایش اطلاعات مهم در این حوزهها کمک میکند. همچنین مطالعه انواع سبکهای یادگیری در این بخش برای کمک به دانشآموزان با ویژگیها و عملکردهای مختلف ذهنی پیشنهاد میشود.
همکاری با اساتید تدریس خصوصی استادبانک
آگاهی از علم روانشناسی تربیتی، تنها بخشی از مسیر توسعۀ شغلی معلمان است. همکاری با مجموعههای معتبر تدریس خصوصی، کسب درآمد از تدریس و برگزاری کلاسهای خصوصی موفق نیز بخش دیگری از این مسیر طولانی است.
در صورتی که تمایل دارید اطلاعات خود را در حوزۀ تدریس و آموزش، به روز نگه دارید و از تجربیات اساتید برتر استفاده کنید، میتوانید به بخشهای مختلف آکادمی اساتید استادبانک سر بزنید.
همچنین در صورت علاقه به حوزه تدریس خصوصی و تمایل به همکاری با استادبانک در کنار اساتید موفق این حوزه، کافیست وارد بخش ثبت نام اساتید در استادبانک شوید و مراحل استخدام معلم خصوصی را طی نمایید.
اگر در زمینه استخدام معلم خصوصی نیاز به راهنمایی و مشاوره دارید با شماره ۹۱۰۰۵۳۴۳-۰۲۱ تماس بگیرید. همکاران ما از ساعت 9 صبح الی 23، پاسخگوی سؤالات شما عزیزان خواهند بود.
شناخت فرآیند یاددهی-یادگیری، شناخت تفاوتهای فردی دانشآموزان، برنامهریزی درسی و غیره از جمله مهمترین موضوعات روانشناسی تربیتی هستند که با مطالعۀ این مقاله از مجله اساتید استادبانک اطلاعات بیشتری را در مورد آنها کسب خواهید کرد.
در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، به معرفی اثرگذارترین افراد در علم روانشناسی تربیتی، از جمله ادوارد لی تروندایک، ویلیام جیمز، یوهان هربرت و غیره پرداختهایم.
روانشناسی تربیتی یکی از شاخههای علم روانشناسی است که به بررسی نحوۀ یادگیری افراد، عوامل مؤثر بر یادگیری، روشهای تدریس، فرآیندهای آموزشی و تفاوتهای یادگیری در افراد مختلف میپردازد.
