وارد شدن به حرفۀ معلمی، چه به عنوان معلم رسمی آموزش و پرورش و چه به عنوان معلم خصوصی یا حق‌التدریسی، کار چندان دشواری نیست. برای وارد شدن به آموزش و پرورش، کافیست در آزمون‌ استخدامی آموزش و پرورش شرکت کنید و یا از طریق کنکور، برای قبولی در دانشگاه فرهنگیان اقدام کنید.

در مورد معلم خصوصی، کار از این هم ساده‌تر است. کافیست در یکی از پلتفرم‌های تدریس خصوصی مانند استادبانک ثبت نام کنید و یا خودتان به صورت شخصی دست به کار تبلیغات و معرفی مهارت‌های تدریس خود شوید.

آنچه که دشوار است تبدیل شدن به یک معلم خوب و اثرگذار است. دستیابی به این جایگاه به زمان و تجربۀ زیادی نیاز دارد. البته فراموش نکنیم معلمانی نیز هستند که با وجود سال‌ها حضور در حرفۀ معلمی، هنوز هم در دستۀ معلم‌های خوب و اثربخش قرار نمی‌گیرند. بنابراین تجربۀ تدریس، به تنهایی برای تبدیل شدن به یک معلم خوب کافی نیست.

در این مقاله قصد داریم تا ویژگی‌های یک معلم خوب را از دیدگاه منابع علمی دنیا و به زبان ساده مورد بررسی قرار دهیم. سپس در سایر مقالاتی که در این صفحه قرار خواهند گرفت، به این موضوع خواهیم پرداخت که یک معلم چطور می‌تواند چنین ویژگی‌هایی را در خود ایجاد کند. لطفا تا پایان همراه ما باشید.

1. نگرش مثبت و ثبات شخصیتی معلم

نگرش مثبت و ثبات ذهنی و عاطفی معلم در کلاس باعث ایجاد جوی مثبت و امن در کلاس درس می‌شود. معلمانی که دیدگاه مثبتی نسبت به شغل خود و دانش‌آموزانشان دارند، معلمانی که می‌توانند احساسات خود را کنترل کنند بسیار مؤثرتر از معلمانی هستند که به سادگی کنترل خود را از دست می‌دهند، با عصبانیت و پرخاش با دانش‌آموزان خود رفتار می‌کنند و یا آن‌ها را تحقیر می‌کند. عدم ثبات ذهنی معلم باعث کاهش عزت نفس دانش‌آموزان و ناسازگاری آن‌ها می‌شود. ضمن این که این موضوع مانع رشد عاطفی، ذهنی، رفتاری و درسی دانش‌آموزان می‌شود. (D F Miller, J Wiltse)

2. حس همدلی و مراقبت نسبت به دانش‌آموزان

بر اساس برخی تحقیقات، یکی از ویژگی‌های معلمان اثربخش، این است که نسبت به دانش‌آموزان خود توجه عمیق و صادقانه نشان می‌دهند. یک معلم خوب، روابط مثبت و مبتنی بر اعتمادی را با دانش‌آموزان خود برقرار می‌کند.

برقراری ارتباط گرم و دوستانه با دانش‌آموزان، حمایت از آن‌ها و ایجاد جو مثبت در کلاس، باعث ایجاد انگیزۀ یادگیری، سؤال پرسیدن و تلاش برای دستیابی به اهداف درسی در دانش‌آموزان می‌شود. (Stegemann and Roberts, 2016)

3. دانش موضوعی عمیق

اگرچه که همۀ معلمانی که دانش و سواد کافی دارند، در دستۀ معلمان خوب و اثربخش قرار نمی‌گیرند، اما معلمی را هم که دانش موضوعی کافی ندارد، به سختی می‌توان در چنین جایگاهی قرار داد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک معلم خوب که در بسیاری از مقالات علمی به آن اشاره شده است، دانش عمیق در مورد موضوعی است که تدریس می‌کند.

تسلط روی درس مورد نظر و داشتن اطلاعاتی فراتر از سطح کتاب، باعث می‌شود تا معلم سؤالات دقیق‌تر و عمیق‌تری را در حین تدریس مطرح کند. این امر به نوبۀ باعث افزایش درک دانش‌آموزان از موضوع مورد نظر و دستیابی به اهداف یادگیری می‌شود. (Strong, 2018)

4. توانمندی در مدیریت کلاس

مدیریت کلاس مجموعه‌ای از اقدامات و دستورالعمل‌ها است که معلمان برای ایجاد یک محیط یادگیری سالم و اثربخش در کلاس به کار می‌برند تا تأثیرگذاری مثبتی روی دانش‌آموزان داشته باشند و به آن‌ها کمک کنند که به اهداف یادگیری دست پیدا کنند.

بر اساس منابع علمی دنیا، یکی از شاخص‌های معلمان خوب و توانمند، توانایی آن‌ها در مدیریت اثربخش کلاس است. یک معلم خوب تلاش می‌کند کلاس را به گونه‌ای مدیریت کند تا یادگیری در دانش‌آموزان در بالاترین سطح خود اتفاق بیفتد. (Evanshen & Faulk, 2011)

 معلمان موفق، روتین‌ها، انتظارات و قوانین کاملا مشخصی برای مدیریت کلاس دارند و به این قوانین کاملا پایبند هستند.

معلمانی که در مدیریت کلاس موفق عمل می‌کنند، نیازی به کنترل دانش‌آموزان ندارند. چرا که از یک سو قوانین و انتظارات خود را به صورت شفاف و واضح بیان می‌کنند و ساختار کلاس را بر اساس سیک مدیریتی خود طراحی می‌کنند. از سوی دیگر، از روش‌هایی برای تدریس خود استفاده می‌کنند که در دانش‌آموز ایجاد انگیزه و علاقه می‌کند. در چنین شرایطی نیازی به کنترل دانش‌آموز نیست چرا که آن‌ها با میل و رغبت خود به موضوع درس توجه می‌کنند. (Wong, Wong, Rogers, and Brooks, 2012)

5. انتظارات بالای معلم از خود و دانش‌آموزان

یکی دیگر از ویژگی‌های معلم خوب، قرار دادن اهداف سطح بالا و البته قابل دستیابی برای خود و دانش‌آموزانش است. چنین معلمی به توانایی‌های خود و شاگردانش ایمان دارد. این دیدگاه از سوی معلم، باعث تقویت اعتماد به نفس در دانش‌آموزان و دستیابی آن‌ها به اهداف دشوار می‌شود.

در یکی از تحقیقات انجام شده در این زمینه، مشخص شد معلمانی که انتظارات بالایی از دانش‌آموزانشان دارند، معمولا شاهد نتایج بهتری از سمت آن‌ها بوده‌اند. (Strong, 2018)

6. آشنایی با روش‌ها و ابزارهای مختلف تدریس

مهم‌ترین وظیفۀ هر معلمی، کمک به دانش‌آموزان برای یادگیری مطالب درسی است. بنابراین یک معلم خوب باید با اصول و روش‌های نوین تدریس و سبک‌های یادگیری آشنا باشد. روش‌های مختلف تدریس برای هر موقعیت خاص را بشناسد و در مواقع لزوم، شیوۀ تدریس خود را تغییر دهد.

آشنایی با ابزارهای آموزشی و ابزارهای تکنولوژیک برای تدریس برخی مفاهیم درسی، نحوۀ ارزشیابی اصولی دانش‌آموزان، نحوۀ ایجاد انگیزه در دانش‌اموزان برای انجام تکالیف درسی و… از دیگر توانایی‌هایی است که یک معلم خوب باید در خود تقویت کند.

7. توانمندی در مهارت‌های ارتباطی

تحقیقات نشان می‌دهند که تسلط معلم بر دانشِ موضوعی، تنها 50 درصد بر روی موفقیت او تأثیر می‌گذارد. 50 درصدِ دیگر این موفقیت، به مهارت‌های ارتباطی او -ارتباط بین معلم و دانش‌آموز، ارتباط معلم با اولیا دانش‌آموزان و سایر همکاران- بستگی دارد. همچنین ثابت شده است که میزان ارتباط و تعامل بین معلم و دانش‌آموز، تأثیر مستقیمی بر روی موفقیت تحصیلی شاگردان دارد. (2017 ,Salahuddin Khan, Alamgir Khan)

علاوه بر این که معلم باید این توانایی را داشته باشد تا هم به صورت کلامی و هم غیرکلامی، با دانش‌آموزان در سنین مختلف ارتباط برقرار کند، باید تعامل سازنده‌ای نیز با والدین آن‌ها و سایر همکاران داشته باشد. این موضوع نیز به مهارت‌های ارتباطی معلم برمی‌گردد و یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای معلم خوب و اثربخش است.

8. یادگیری مستمر

بسیاری از افراد، بعد از کسب یک مدرک دانشگاهی، بقیۀ عمر را تنها به دنبال استفاده از مهارت یا مدرک دانشگاهی خود هستند. این افراد تصور می‌کنند از جایی به بعد، نیازی به یادگیری موضوعات و مهارت‌های جدید وجود ندارد. اما در عصر حاضر و با توجه با سرعت بالای تغییرات در جنبه‌های مختلف زندگی، کسب موفقیت‌های فردی و شغلی بدون داشتن مهارت یادگیری مستمر بسیار دشوار خواهد بود.

این موضوع برای معلم‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. چرا که صنعت آموزش، تکنولوژی‌های آموزشی، شیوه‌های برقراری ارتباط در دانش‌آموزان و… به سرعت در حال تغییر و تکامل است. بنابراین یک معلم خوب، یادگیری مستمر را جزو برنامه‌های همیشگی خود در نظر می‌گیرد و هیچ گاه آن را متوقف نمی‌کند (Hursun. 2014).

همکاری با استادبانک، یکی از برترین مؤسسات تدریس خصوصی در ایران

در این مقاله تلاش کردیم تا به ویژگی‌های یک معلم خوب و اثربخش از دیدگاه منابع علمی دنیا اشاره کنیم. در آپدیت‌های بعدی این مقاله، ویژگی‌های معلم خوب از دیدگاه دانش‌آموزان را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد.

در صورتی که به مطالعۀ مقالات مختلف در زمینۀ روش‌ تدریس، توسعۀ شغلی معلمان، تکنولوژی‌های آموزشی، مدیریت کلاس و اخبار معلمان علاقمند هستید، پیشنهاد می‌کنیم به سایر بخش‌های مجله اساتیدِ استادبانک هم مراجعه کنید. همچنین اگر به عنوان معلم به تدریس خصوصی علاقه دارید می‌توانید شرایط همکاری با استادبانک را مطالعه و فرم ثبت نام معلم خصوصی را تکمیل کنید یا از طریق شماره‌ 02154435000 با مشاورین ما در ارتباط باشید.

استادبانک همواره در تلاش است تا با همکاری برترین معلمان و اساتید کشور و با استفاده از تجربیات آن‌ها، نقشی تأثیرگذار در گسترش دانش، به روزرسانی اطلاعات معلمان و معرفی آن‌ها به دانش‌آموزان و دانشجویان کشور داشته باشد. هدف ما بالا بردن سطح کیفیت آموزش معلمان و ساختن آینده‌ای روشن برای فرزندان این سرزمین است.