آنچه در این مقاله می‌خوانید
به عنوان معلم، کار با دانش‌آموزان خجالتی می‌تواند چالش‌های خاص خود را به همراه داشته باشد. شما می‌خواهید همه کودکان را در کلاس مورد حمایت قرار دهید، اما می‌دانید که تشویق آن‌ها به مشارکت نیازمند دقت و حساسیت ویژه‌ای است. گاهی اوقات، تلاش برای ترغیب یک دانش‌آموز خجالتی به بیرون آمدن از لاک خود می‌تواند برعکس برای دیگران مشکل‌ساز شود.
حال سوال این است که چگونه می‌توانیم به این دانش‌آموزان کمک کنیم تا اعتماد به نفس پیدا کرده و در فرآیند یادگیری فعال شوند؟ ما با متخصصان این حوزه گفتگو کرده‌ایم تا روش‌هایی موثر در رابطه با نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی در کلاس درس فراهم کنیم.
چرا برخی از دانش‌آموزان خجالتی هستند؟
برای پاسخ به این سوال، بررسی عوامل اصلی می‌تواند مفید باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از افرادی که به عنوان خجالتی شناخته می‌شوند، به دلایل ژنتیکی به این حالت دچار شده‌اند. برخی دیگر ممکن است در مواجهه با محیط‌های ناآشنا، به ویژه در میان کودکان کوچک‌تر یا دانش‌آموزان تازه‌وارد، احساس خجالت کنند.
دکتر نیکی لاچرزا-درو، روانشناس معتبر از نیوجرسی، بر این باور است که برای درک خجالت دانش‌آموز، لازم است تا به تاریخچه او نگاهی بیندازیم. او پیشنهاد می‌کند که معلمان با والدین و افرادی که در گذشته با این دانش‌آموزان ارتباط داشته‌اند، صحبت کنند. به طور معمول خجالت از تجربیات اولیه نشات می‌گیرد و بیشتر والدین و معلمان در دوران پیش‌دبستانی به این موضوع توجه دارند.
گاهی اوقات، خجالت ممکن است نشانهای از مشکلات جدی‌تر باشد. اگر احساس می‌کنید که وضعیت خجالت دانش‌آموز نگران‌کننده است، در نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی بهتر است هرچه سریع‌تر با والدین و مشاور مدرسه تماس بگیرید.
استفاده از روش‌های آرام‌بخش می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا با اضطراب و احساسات سخت مواجه شوند. دکتر لاچرزا-درو تاکید می‌کند که مهم است دانش‌آموزان را با دقت زیر نظر بگیرید و در صورت لزوم، ارزیابی‌های لازم را انجام دهید تا مشکلات یادگیری یا اختلالات رشد عصبی مشخص شود. او توصیه می‌کند به جای واکنش‌های فوری، به‌دقت و با علاقه به شناخت دانش‌آموزان بپردازید.
استراتژی‌های نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی
برای نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی نکات و استراتژی‌های زیر را در نظر داشته باشید.
به یاد داشته باشید که آن‌ها این کار را از روی هدف انجام نمی‌دهند
به یاد داشته باشید که این رفتارها به‌طور عمدی و با هدف خاصی انجام نمی‌شوند و باید این نکته را در نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی مدنظر داشته باشید. لاچرزا-درو به ما هشدار می‌دهد که دانش‌آموزان خجالتی ممکن است به‌عنوان کودکانی نافرمان به نظر برسند و این درک نادرست می‌تواند عواقب جدی برای آن‌ها به همراه داشته باشد. برخورد با این دانش‌آموزان به‌عنوان کودکانی که فقط شیطنت می‌کنند، نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است اضطراب آن‌ها را افزایش دهد و باعث شود که در یادگیری و مشارکت دچار مشکلات بیشتری شوند.
او توضیح می‌دهد:” اضطراب شدید تاثیر منفی روی توانایی مغز ما در پردازش و یادآوری اطلاعات دارد.” این نکته به‌خصوص در مورد دانش‌آموزانی که از مطرح کردن سوال یا شرکت در بحث‌های کلاسی می‌ترسند، اهمیت دارد. آن‌ها ممکن است به‌راحتی از فرآیند یادگیری عقب بیفتند و اگر این نگرانی‌ها ادامه یابد، ممکن است به تدریج از رفتن به مدرسه خودداری کنند. در اینجا اهمیت شناسایی علت اصلی رفتار و ملاقات با دانش‌آموزان در شرایط کنونی‌شان به خوبی مشخص می‌شود.
با ارتباطات غیر کلامی شروع کنید
برای شروع استراتژی نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی، ارتباطات غیرکلامی می‌تواند ابزاری موثر باشد. بسیاری از دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی به‌راحتی و با اشتیاق صحبت می‌کنند، اما برای آن دسته از دانش‌آموزان خجالتی که تمایل به ابراز نظر ندارند، ایجاد ارتباط از طریق روش‌های غیرکلامی می‌تواند بسیار بهتر باشد. این روش به شما این امکان را می‌دهد که فضایی امن و راحت برای آنان فراهم کنید و به تدریج رابطه مهم معلم و دانش‌آموز را شکل دهید.
به‌عنوان مثالی عملی، می‌توانید به دانش‌آموزان این اجازه را بدهید که یادداشت چسبنده یا وسیله‌ای بی‌صدا روی میز خود قرار دهند تا در صورت نیاز به کمک، به شما اطلاع دهند. همچنین می‌توانید کل کلاس را تشویق کنید که با پاسخ‌های غیرکلامی در سوالات شرکت کنند. برای مثال از آن‌ها بخواهید که با نگه داشتن کارت‌هایی با پاسخ‌های مشخص یا استفاده از حرکات بدنی، نظرات خود را ابراز کنند. به‌عنوان مثال، می‌توانید از دانش‌آموزان بخواهید که اگر فکر می‌کنند پاسخ A درست است، سرشان را پایین بیاورند یا اگر پاسخ B درست است، دستشان را بالا ببرند. این روش‌ها نه‌تنها به کاهش اضطراب کمک می‌کنند، بلکه فضایی را ایجاد می‌کنند که در آن همه دانش‌آموزان احساس راحتی و امنیت کرده و بتوانند به تدریج در بحث‌های کلاسی مشارکت کنند.
به آن‌ها اجازه دهید با سرعت خودشان حرکت کنند
اجازه دهید دانش‌آموزان با سرعت خود پیش بروند. آدری گرونست، مددکار اجتماعی بالینی و مدیر عامل شرکت Simply Bee Counseling، به این نکته اشاره می‌کند که بزرگ‌ترها با نیت خوب، انتظارات خاصی از فرآیند رشد و شیوه‌های والدگری دارند، اما این انتظارات نمی‌توانند به‌عنوان معیاری برای دانش‌آموزان استفاده شوند. به‌جای این که براساس دیدگاه‌های خود قضاوت کنید، بهتر است از دانش‌آموزان خود یاد بگیرید و به آن‌ها اجازه دهید که مسیر توسعه مهارت‌های اجتماعی خود را با سرعت مناسب خود طی کنند.
از تشویق استفاده کنید
تشویق و پاداش‌دهی در نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی می‌تواند ابزاری کارآمد باشد. لاچرزا-درو به معلمان یادآوری می‌کند که مجازات‌ها به طور معمول در تغییر رفتار تاثیر چندانی ندارند. در عوض، تشویق و پاداش‌دهی به دانش‌آموزان خجالتی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به تدریج رفتارهای خود را بهبود بخشند.
او تاکید می‌کند:” حتی کوچک‌ترین تغییرات، مانند استفاده از یادداشت چسبنده یا نزدیک شدن به معلم برای پرسیدن سوال، باید مورد توجه و تشویق قرار گیرند.” این رویکرد به دانش‌آموزان نشان می‌دهد که شما تلاش‌های آن‌ها را درک کرده و از آن‌ها قدردانی می‌کنید و به آن‌ها انگیزه می‌دهد تا به تلاش‌های خود ادامه دهند.
پاداش‌ها می‌توانند بسیار ساده باشند مانند برچسب‌های جالب یا نشانهای مخصوص. این نوع تشویق نه‌تنها به ایجاد فضایی مثبت کمک می‌کند، بلکه به دانش‌آموزان احساس امنیت و راحتی می‌دهد تا بتوانند به تدریج در ابراز خود و مشارکت در کلاس پیشرفت کنند.
درک محرک‌های دانش‌آموزان
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه عواملی باعث می‌شود دانش‌آموزان خجالتی شما از مشارکت دوری کنند؟ لاچرزا-درو در رابطه با نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی پیشنهاد می‌کند که با دانش‌آموزان، والدین آن‌ها و حتی معلمان قبلی صحبت کنید تا محرک‌های خاص آن‌ها را شناسایی کنید. این گفتگوها می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید چه چیزهایی آن‌ها را نگران می‌کند یا باعث می‌شود احساس ناامنی کنند.
پس از شناسایی این محرک‌ها، مهم است که با دانش‌آموز به گفت‌وگو بنشینید و به‌صورت مشترک به دنبال راه‌حل‌هایی باشید. ممکن است نتایجی به دست آورید که شما را شگفت‌زده کند و به شما بینش‌های جدیدی درباره نیازها و احساسات آن‌ها بدهد.
پرهیز از برچسب زدن
لاچرزا-درو همچنین تاکید می‌کند که جملاتی مانند «چرا اینقدر خجالتی هستی؟» یا «خجالتی نباش!» نه‌تنها کمک نمی‌کند، بلکه ممکن است احساس شرم و ناامیدی دانش‌آموز را افزایش دهد. این نوع نظرات برای آن‌ها آشنا هستند و می‌توانند تاثیر منفی بر عزت نفس‌شان بگذارند.
به‌جای برچسب زدن در نحوه برخورد با دانش آموز خجالتی، بهتر است رویکردی حمایتی و مثبت اتخاذ کنید. با ایجاد فضایی امن و پذیرنده، می‌توانید به دانش‌آموزان کمک کنید تا احساس راحتی بیشتری کنند و تدریجا به سمت ابراز خود و مشارکت در کلاس پیش بروند. این راهکارها می‌توانند به آن‌ها کمک کنند تا با اعتماد به نفس بیشتری در محیط آموزشی حضور یابند و از دنیای درون‌گرایی خود خارج شوند.
سخن پایانی
در پایان، برخورد با دانش آموز خجالتی نیازمند صبر، درک و حمایت است. ایجاد فضایی امن و دوستانه می‌تواند به او کمک کند تا به تدریج اعتماد به نفس خود را پیدا کند و در تعاملات اجتماعی بهتر عمل کند. با تشویق مستمر و استفاده از روش‌های مناسب، می‌توانیم به این دانش‌آموزان کمک کنیم تا پتانسیل‌های خود را شناسایی و شکوفا کنند. یادمان باشد که هر قدم کوچک در این مسیر، می‌تواند تاثیر بزرگی بر آینده آن‌ها داشته باشد.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: