آنچه در این مقاله می‌خوانید
در یکی از مقالات آکادمی استادبانک، تحت عنوان مشکلات ریاضی دانش‌آموزان و راهکارهای رفع آن، اشاره کردیم که یکی از رایج‌ترین مشکلات دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی، اختلال یادگیری ریاضی است. این موضوع نه تنها چالش‌هایی برای خود دانش‌آموز ایجاد می‌کند، بلکه معلمان و والدین آنها را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
از آن جا که تعداد دانش‌آموزانِ دچارِ اختلال ریاضی، چندان هم کم نیست، تصمیم گرفتیم این مقاله از مجله اساتید استادبانک (بزرگترین سامانۀ آموزش خصوصی ایران) را به موضوع اختلال یادگیری ریاضی در دانش‌آموزان ابتدایی اختصاص دهیم و راهکارهایی را بر اساس منابع علمی دنیا، به شما عزیزان ارائه کنیم. لطفا با ما همراه باشید.
اختلال یادگیری ریاضی چیست؟
یکی از انواع اختلالات یادگیری در دانش‌آموزان ابتدایی، اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia) است که به معنای ناتوانی در درک مفاهیمِ ریاضیاتی و محاسباتی است. گاهی اوقات به این اختلال، “نارساخوانی ریاضی“، “نارساخوانی عددی” یا “ناتوانی در یادگیری ریاضی” هم گفته می‌شود.
اغلبِ دانش‌آموزانِ درگیر با این مشکل، در یادگیری مفاهیم کلیدی مانند کوچکتر و بزرگتر، حل مسأله‌ها و محاسبات سادۀ ریاضی با چالش روبرو هستند. البته این اختلال هنوز به اندازۀ کافی شناخته شده نیست، اما بر اساس برخی تحقیقات، حدود ۳ الی ۶ درصد از دانش‌آموزان، نشانه‌هایی از اختلال یادگیری ریاضی را از خود بروز می‌دهند (shalev, 2000).
اگر چه اختلال یادگیری ریاضی میتواند به تنهایی در یک فرد وجود داشته باشد، ولی اغلب دانش‌آموزانی که دچار این مشکل هستند، از اختلالات دیگری نظیر بیش‌فعالی یا نارساخوانی هم رنج می‌برند.
اختلال یادگیری ریاضی، نه تنها دانش‌آموز را در دوران تحصیل با چالش مواجه می‌کند، بلکه میتواند در بزرگسالی نیز او را در انجام کارهای روزمره دچار مشکل کند، برای مثال در
- اندازه‌گیری یا تخمین مواد لازم برای آشپزی
- محاسبۀ هزینه‌های خرید
- مدیریت زمان
- تشخیص جهت‌ها در حین رانندگی
- و سایر کارهایی که به مهارت‌های پایه‌ای ریاضی نیاز دارند
علائم اختلال یادگیری ریاضی
علائم مربوط به اختلال یادگیری ریاضی، میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. همچنین با تغییر ردۀ سنی، نشانه‌های این اختلال نیز تا حدی متفاوت خواهند بود. این نشانه‌ها در برخی افراد، در همان دورۀ پیش دبستانی و در برخی دیگر، بعد از ورود به مدرسه و با پیچیده‌تر شدن مباحث ریاضی، به مرور آشکار میشوند.
علائم رایج اختلالات یادگیری ریاضی در دانش آموزان
- مشکل در تشخیص نمادهای ریاضی مانند جمع، تفریق، مساوی، کوچکتر، بزرگتر و نحوۀ استفاده از آنها
- ناتوانی در یادگیری یا به خاطر آوردن ساختارهایی مانند ۳=۲+۱
- ناتوانی در درک عباراتی مانند “کمتر از”، “بیشتر از”
- استفاده مداوم از انگشتان برای انجام محاسبات ریاضی
- ناتوانی در درک مسائلی که فرآیند حل آنها کاملا مشابه یکدیگر است
- خواندن عبارات ریاضی از راست به چپ
- ناتوانی در محاسبات ذهنی ریاضی و نگهداشتن اطلاعات در حافظه، هنگام حل مسائل ریاضی
- عدم تشخیص شکل عددی و حروفی اعداد (برای مثال یکسان بودن ۱۲ و دوازده را درک نمی‌کند)
- ناتوانی در به خاطر آوردن جدول ضرب
- مشکل در شمارش پول
- مشکل در خواندن ساعت
- عدم توانایی در برآورد کردن زمانِ لازم برای انجام یک کار
- ناتوانی در تخمین زدن سرعت یا مسافت
- مشکل در حل مسائلی که بیش از یک مرحله دارند
- ضعف در استدلال ریاضی
- ناتوانی در درک صورت مسأله‌های ریاضی
- بالا بودن نمرات در سایر دروس و پایین بودن نمرۀ ریاضی
دقت داشته باشید که با مشاهدۀ یک یا دو نشانه، نمی‌توان ننیجه گرفت که دانش‌آموز یا فرزند شما دچار اختلال ریاضی است. بلکه مجموعه‌ای از این علائم و تکرار بیش از حد آنها، میتواند نشانه‌ای از وجود این اختلال باشد.
دلایل ایجاد اختلال یادگیری
بر اساس نظر کارشناسان، برای به وجود آمدن مشکلات یادگیری، یک دلیل واحد و مشخص وجود ندارد. با این حال نقش برخی از عوامل، در ایجاد اختلال یادگیری اثبات شده است.
وراثت: مشاهده شده است که اگر فردی در یک خانواده دچار اختلال یادگیری باشد، به احتمال زیاد فرد دیگری نیز در آن خانواده وجود دارد که از این اختلال رنج می‌برد.
بیماری در حین تولد یا پس از آن: یک بیماری یا آسیب جدی در حین تولد یا پس از آن ممکن است باعث ایجاد اختلالات یادگیری شود. همچنین مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری، ضربه‌های فیزیکی، زایمان زودرس یا طولانی مدت نیز از جمله عوامل تأثیرگذار هستند.
شرایط دوران نوزادی: یک حادثه استرس‌زا پس از تولد، مانند تب بالا، ضربه به سر، یا تغذیه نامناسب میتواند منجر به اختلال یادگیری شود.
شرایط محیطی: قرار گرفتن در معرض سمومی مانند سرب از طریق اسباب‌بازی‌ها یا روشهای دیگر، از جمله علل ایجاد اختلال یادگیری به شمار می‌آیند.
ساختار مغز: مطالعات تصویربرداری از مغز، نشان دادند که در ساختار مغز افرادی که دچار اختلال یادگیری هستند و افراد سالم، تفاوت‌هایی وجود دارد که مربوط به بخش مهارت‌های یادگیری در مغز هستند.
انواع اختلال یادگیری ریاضی
اختلال یادگیری ریاضی دسته‌بندی‌های مختلفی دارد که ما در اینجا به سه دستۀ مهم اشاره می‌کنیم:
اختلال ریاضی کلامی: دانش‌آموز مبتلا به این نوع اختلال، به راحتی قادر به خواندن و نوشتن اعداد هست اما وقتی که همین اعداد به صورت شفاهی بیان میشوند توانایی تشخیص و درک آنها را ندارد.
اختلال ریاضی نوشتاری: این اختلال به معنای ناتوانی در نوشتن نمادهای ریاضی است. دانش‌آموزی با این نوع اختلال قادر به درک مفاهیم ریاضی هست اما توانایی خواندن، نوشتن یا استفاده از نمادهای ریاضی را ندارد.
اختلال ریاضی محاسباتی: در این نوع اختلال، فرد اعداد و روابط بین آنها را درک می‌کند اما قادر به انجام فرآیندهای محاسباتی نیست.
نحوه تشخیص دقیق اختلال ریاضی
تنها راه تشخیص دقیق همۀ اختلالات یادگیری از جمله اختلال یادگیری ریاضی، ارزیابی و بررسی توسط متخصصان است.
متخصصان از تست‌های مختلفی برای شناسایی این اختلال استفاده می‌کنند. تشخیص به موقع این مشکل، باعث می‌شود که دانش‌آموزان هر چه زودتر از حمایت‌ها و آموزش‌های برخوردار شوند و به این ترتیب هم اعتماد به نفس آنها کمتر آسیب می‌بیند و هم مهارت‌های ریاضی را سریع‌تر فرا خواهند گرفت.
توصیههایی به معلمان ریاضی در رابطه با دانش‌آموزان دچار اختلال ریاضی
خوشبختانه در موارد بسیاری مشاهده شده زمانی که دانش‌آموزانِ دچار اختلال ریاضی، توسط یک معلم خصوصی ریاضی تحت آموزش قرار گرفته‌اند، پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند. به همین دلیل، اگر دانش‌آموز شما با چنین مشکلاتی مواجه است، حتما یک معلم خصوصی ریاضی با تجربه در زمینۀ اختلالات یادگیری را به او پیشنهاد دهید.
ضمنا در صورت مواجهه با دانش‌آموزی که با مشکلات یادگیری ریاضی دست و پنجه نرم می‌کند، توصیه‌های زیر میتواند کمک کننده باشد:
- قبل از شروع مباحث جدید، حتما مبحث قبلی را یک دور مرور کنید
- با حل چند مسأله به دانش‌آموز یاد بدهید که چطور هنگام حل مسائل، با خودش صحبت کند
- به او اجازه بدهید برای حل مسائل از رسم شکل و نمودار و تصاویر استفاده کند
- برای اینکه بتواند اعداد را مرتب و سازماندهی کند از او بخواهید از صفحات شطرنجی استفاده کند
- لیست کاملی از فرمول‌های مورد نیاز در پایۀ تحصیلی دانش‌آموز را برای او تهیه کنید
- از سکه، مکعب‌‌های رنگی، پازل و ابزارهای فیزیکی برای آموزش مفاهیم ریاضی استفاده کنید
- از عبارت‌های تاکیدی کمک بگیرید. مثلا “این نکته خیلی مهمه چون… “
- از مثال‌هایی استفاده کنید که ریاضی را وارد دنیای واقعی و زندگی روزمره می‌کند
- به دانش‌آموز کمک کنید تا بتواند هر مسأله را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کند
- کلمات کلیدی هر مسأله را هایلایت کنید
- دستورالعمل‌های حل مسأله را به صورت گام به گام و مرحله به مرحله بنویسید
- در انجام تکالیف و آزمون‌ها زمان بیشتری را برای این دانش‌آموزان در نظر بگیرید
- اگر هدف اصلیِ درس شما آموزش محاسبات نیست، به دانش‌آموز اجازه بدهید برای محاسبات از ماشین حساب استفاده کند.
- فضای بیشتری برای نوشتن راه حل سوالات در نظر بگیرید
- حجم تکالیف را تا حد امکان کم کنید
معرفی کتاب در رابطه با اختلال یادگیری ریاضی
یکی از کتابهای مفیدی که در زمینۀ اختلال یادگیری ریاضی وجود دارد و در مجله اساتید استادبانک نیز معرفی شده است، کتاب درمان اختلالات ریاضی نوشتۀ دکتر مصطفی تبریزی است.
این کتاب با زبانی روان و ساده، مفاهیم و اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با اختلالات ریاضی و نحوۀ درمان آن به والدین و معلمان دورۀ ابتدایی، ارائه می‌دهد.
دکتر تبریزی معتقد است که بسیاری از معلمان در مواجهه با دانش‌آموزانی که دچار اختلالات ریاضی هستند از روش‌هایی مانند نصیحت کردن، بیان کاربردهای ریاضی در زندگی، سرزنش، تحقیر یا مقایسه با سایر دانش‌آموزان استفاده می‌کنند که بدون شک راهکار مناسبی برای رفع این مشکل نیست بلکه نیاز به برنامه‌های درمانی و بازپروری دارد.
معرفی دقیق اختلالات ریاضی، مشکلات و علائم آن و راهکارهایی عملی را برای درمان این اختلال، از جمله بخش‌های این کتاب است. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با کتابهای درمان اختلال یادگیری دکتر مصطفی تبریزی، روی لینک زیر کلیک کنید.
چند نکتۀ مهم در مورد اختلال یادگیری ریاضی
۱. اختلال ریاضی نشان‌دهندۀ هوش پایین دانش‌آموز نیست. ممکن است برخی دانش‌آموزان بسیار باهوش هم دچار اختلال یادگیری ریاضی باشند.
۲. اختلال ریاضی با اضطراب ریاضی یکی نیست. اگر چه در موارد بسیاری، ممکن است به صورت همزمان اتفاق بیفتند، اما هرکدام علائم و راهکارهای خاص خود را دارند.
۳. اختلال ریاضی نشان‌دهندۀ کم‌کاری دانش‌آموز نیست. کودکانی که دچار این مشکل هستند فقط به راهکارهای متفاوتی برای یادگیری ریاضی نیاز دارند نه به تمرینات، تکالیف یا هشدارهای بیشتر.
۴. اختلال یادگیری ریاضی، با افزایش سن، بهبود نمی‌یابد و معمولا افرادی که در دوران کودکی در یادگیری ریاضی با مشکل مواجه هستند در بزرگسالی نیز با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کنند. بنابراین این موضوع را به امید بهبود آن در بزرگسالی رها نکنید.
تدریس خصوصی ریاضی در استادبانک
دانش‌آموزان و خانواده‌های بسیار زیادی هر ساله با اهداف مختلف، متقاضی کلاس‌های خصوصی ریاضی هستند. در صورتی که توانایی و مهارت بالایی در تدریس دروس ریاضی دارید و با انواع مشکلات یادگیری ریاضی دانش‌آموزان آشنا هستید، می‌توانید با تدریس خصوصی ریاضی در استادبانک، درآمد بالایی را کسب کنید.
از کمترین مزایای تدریس خصوصی در استادبانک، می‌توان به ثبت‌نام رایگان، حفظ حریم خصوصی اساتید، ساعت کاری منعطف و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.
آموزش و استخدام معلم خصوصی ریاضی در پلتفرم آموزش خصوصی استادبانک
در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، نگاهی به موضوع اختلال یادگیری ریاضی در دانش‌آموزان ابتدایی داشتیم و پیشنهاداتی را برای تدریس به این نوع دانش‌آموزان مطرح کردیم. تأکید می‌کنیم که بهترین روش در برخورد با دانش‌آموزی که نشانه‌های اختلال ریاضی را دارد، این است که به کمک والدین، با یک متخصص روانشناسی آموزشی مشورت کنید، تا تست‌های تشخیصی لازم را انجام دهند و راهکارهای تخصصی‌تر را در این زمینه ارائه کنند.
در سایر مقالات بخش اختلالات یادگیری نیز به سایر موضوعات مربوط به اختلال دیکته نویسی، اختلال در خواندن، اختلال بیش فعالی و غیره اشاره کردهایم. در صورت علاقه به این مبحث، پیشنهاد می‌کنیم مقالات مربوطه را نیز مطالعه کنید.
همچین در کنار مطالعۀ این مقالات، می‌توانید وارد سایت تدریس خصوصی استادبانک شوید و با عضویت در بخش اساتید، هم به کسب درآمد از تدریس خصوصی بپردازید و هم به صورت رایگان از دوره‌های آموزشی مانند اخلاق حرفه‌ای تدریس خصوصی و تکنیک‌های تدریس آنلاین استفاده کنید.
با شرکت در این دوره‌ها علاوه بر افزایش دانش خود و دسترسی به هزاران تجربۀ ثبت شده توسط اساتید استادبانک، شانس خود را برای جذب شاگردان بیشتر، افزایش خواهید داد.
اگر در زمینۀ مراحل استخدام معلم خصوصی در استادبانک سؤالی دارید می‌توانید از طریق شماره ۹۱۰۰۵۳۴۳-۰۲۱ با مشاورین ما در ارتباط باشید.
شرایط محیطی، وراثت، ساختار مغز و برخی موارد دیگر از عوامل ایجاد کنندۀ اختلال ریاضی هستند. در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، به بررسی چند مورد از مهمترین این عوامل پرداخته‌ایم.
راهکارهای مختلفی برای درمان اختلال ریاضی وجود دارد. این روشها توسط مشاوران و متخصصان این حوزه ارائه میشوند. همچنین در این مقاله از سایت استادبانک توصیههایی را برای معلمان ریاضی در مواجهه با دانش آموزان دچار اختلال ریاضی ارائه کردهایم.
یکی از بهترین و کاربردیترین کتابها در این زمینه، کتاب درمان اختلالات ریاضی دکتر مصطفی تبریزی است که در مجله اساتید استادبانک نیز معرفی شده است.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: