مشکلات ریاضیِ دانش‌آموزان و راهکارهای رفع این مشکلات

ریاضی یکی از مهم‌ترین دروس در تمام مقاطع تحصیلی برای اکثر دانش‌آموزان و دانشجویان است. اهمیت درس ریاضی و تأثیر آن بر زندگی شخصی، تحصیلی و آیندۀ شغلی دانش‌آموزان، بر کسی پوشیده نیست.

در کنار اهمیت این درس، ویژگی‌های خاص آن نیز در مقایسه با سایر دروس، باعث ایجاد اضطراب و مشکلات دیگری در دانش‌آموزان می‌شود. برخی از معلمان و والدین، شناخت دقیقی از این مشکلات ندارند. به همین دلیل به جای همکاری با دانش‌آموز، تمایل به سرزنش کردن او دارند.

چنان چه معلمان با انواع مشکلات ریاضی در دانش‌آموزان آشنا باشند، به جای سرزنش کردن شاگرد و از بین بردن اعتماد به نفس او، می‌توانند مشکل ریاضی دانش‌آموز را به سرعت شناسایی کرده و راهکارهایی را برای رفع آن‌ها به کار ببرند.

به همین دلیل در این مقاله از مجله اساتید استادبانک (بزرگ‌ترین سامانۀ تدریس خصوصی در ایران) ، بر آن شدیم تا به بررسی مهم‌ترین مشکلات ریاضی دانش‌آموزان بپردازیم و راهکارهایی را برای آن‌ها ارائه دهیم. به این ترتیب قادر خواهیم بود به دانش‌آموزانمان کمک کنیم تا موفقیتی را که شایستۀ آن هستند، در درس ریاضی کسب کنند. لطفا با ما همراه باشید.

۱. اختلال ریاضی یکی از رایج‌ترین مشکلات ریاضی 

یکی از انواع مشکلات ریاضی در دانش‌آموزان، اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia) است. دیسکلکولیا به معنای ناتوانی در درک مفاهیمِ ریاضیاتی و محاسباتی است. اغلبِ دانش‌آموزانی که دچار این اختلال هستند، با اعداد، حل مسأله و محاسبات ریاضی مشکل دارند.

نشانه‌های اختلال ریاضی

از علائم رایج اختلال ریاضی در دانش‌آموزان ابتدایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل در تشخیص نمادهای ریاضی مانند + و – و نحوه استفاده از آن‌ها
• ناتوانی در درک عباراتی مانند “کمتر از”، “بیشتر از”
• استفاده مداوم از انگشتان برای انجام محاسبات ریاضی
• ناتوانی در انجام محاسبات ذهنی
• ناتوانی در به خاطر آوردن جدول ضرب
• مشکل در شمارش پول و خواندن ساعت
• عدم توانایی در برآورد کردن زمانِ لازم برای انجام یک کار یا تخمین زدن سرعت و مسافت
• ضعف در استدلال ریاضی
• بالا بودن نمرات در سایر دروس و پایین بودن نمرۀ ریاضی

اختلال ریاضی همچنین می‌‌تواند فرد را در انجام کارهای روزمره مانند آشپزی، خرید، محاسبۀ هزینه‌ها، مدیریت زمان و غیره دچار مشکل کند.

این اختلال، با افزایش سن، بهبود نمی‌یابد و معمولا افرادی که در دوران کودکی در یادگیری ریاضی با مشکل مواجه هستند در بزرگسالی نیز با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کنند. با این حال راهکارهایی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان مهارت‌های ریاضی این افراد را بهبود بخشید.

♦ در مقالۀ اختلال ریاضی در دانش‌آموزان ابتدایی و راهکارهایی برای معلمان، به بررسی انواع اختلالات ریاضی، علل این اختلال و علائم آن پرداخته‌ایم. همچنین به منظور مدیریت این نوع اختلال یادگیری، راهکارهایی را نیز برای معلمان ریاضی بیان کرده‌ایم.

♦ مطالعۀ کتاب‌ زیر نیز می‌تواند در زمینۀ رفع این مشکل ریاضی بسیار کمک کننده باشند.

۲. اضطراب ریاضی 

اضطراب ریاضی یکی دیگر از مشکلات ریاضی است که حدود ۳ تا ۵ درصد دانش‌آموزان و حتی دانشجویان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

معمولا افرادی که دچار این مشکل هستند، ریاضی را یک درس بسیار سخت و دلهره‌آور می‌دانند و با ترس و نگرانی زیادی به آن نزدیک می‌شوند. کلاس‌ها و امتحانات ریاضی برای این گروه از دانش‌آموزان، اغلب یک تجربۀ پر از اضطراب و رنج آور است. حتی انجام تکالیف ریاضی در منزل نیز برای آن‌ها نگران‌کننده است.

نشانه‌های اضطراب ریاضی

در صورتی که دانش‌آموز از حضور در کلاس‌های ریاضی اجتناب می‌کند، و یا با وجود عملکرد خوب در کلاس و منزل، در امتحانات ریاضی نمرات خوبی را کسب نمی‌کند، وجود چنین مشکلی در او، دور از ذهن نیست.

راهکارهای کاهش اضطراب ریاضی

درک مفاهیم پایه‌ای ریاضیات می‌تواند به رفع این مشکل یا کمرنگ‌تر شدن آن کمک کند. کسب موفقیت‌های هر چه بیشتر در درس ریاضی نیز می‌تواند تا حد زیادی روی کاهش اضطراب ریاضی دانش‌آموزان تأثیرگذار باشد.

تفاوت اختلال ریاضی و اضطراب ریاضی

بسیاری از افراد اضطراب ریاضی را با اختلال ریاضی یکی می‌دانند. اگر چه که اکثر دانش‌آموزانی که دچار اختلال ریاضی هستند، از اضطراب ریاضی نیز رنج می‌برند، اما این‌ها دو موضوع کاملا مجزا هستند.

♦ در مقاله “اضطراب ریاضی در دانش‌آموزان و راهکارهایی برای معلمان” به بررسی دلایل و علائم دقیق‌تر این مشکل پرداخته‌ایم، تفاوت‌های آن را با اختلال ریاضی بیان کرده‌ و پیشنهادات کاربردی را برای مدیریت اضطراب ریاضی به معلمان ارائه کرده‌ایم.

اضطراب ریاضی چیزی بیش از یک استرس و نگرانی معمولی قبل از شروع امتحان است.

۳. مشکلات ریاضی مربوط به ضعف حافظه و ضعف توجه در دانش‌آموز

مهارتهای مربوط به حافظه، تمرکز یا سرعت پردازش اطلاعات از شاخص‌های مهم در یادگیری ریاضی هستند. مطالعات مختلف نشان داده‌اند از بین تمام این مهارت‌های شناختی، حافظه فعال نقش مهمی در فرآیند یادگیری ریاضی ایفا می کند (Passolunghi & Lanfranchi, 2012).

به همین دلیل ضعیف بودن حافظه و عدم توانایی در بازیابی اطلاعات، نقش بسزایی در ایجاد مشکلات ریاضی دارد. مشکلات مربوط به حافظه، باعث می‌شود که دانش‌آموز در انجام عملیات اصلی جمع، تفریق، ضرب و تقسیم و یا حل مسائل چند مرحله‌ای که نیاز به ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات قبلی دارد، دچار مشکل شود.

از سوی دیگر ریاضی درسی است که به دقت و توجه بالایی نیاز دارد. دانش‌آموزانی که دچار مشکلات توجه و اختلال بیش فعالی هستند، برخی از مباحث ارائه شده در فرایند آموزش را از دست می‌دهند. در نتیجه در حل برخی مسائل که به این اطلاعات نیاز دارند، دچار مشکل می‌شوند.

♦ برای مثال زمانی که معلم در حال آموزش تقسیم چکشی است، دانش‌آموز ممکن است به این موضوع دقت نکرده باشد که در مرحله‌ای از تقسیم، باید عمل تفریق را انجام دهد. عدم توجه به همین نکته، باعث می‌شود شاگرد قادر به حل کامل مسائل مربوط به تقسیم چکشی نباشد.

♦ به عنوان مثالی دیگر از مشکلات توجه در ریاضی، زمانی که از دانش‌آموز خواسته می‌شود که اشکال هندسی مانند مستطیل، مربع، مثلث و غیره را شناسایی کند، به جای توجه به تعداد ضلع‌ها، روی رنگ شکل ها یا اندازۀ اضلاع، متمرکز می‌شود.

در این حالت، استفاده از نشانه‌های دیداری، شنوایی، لمسی و حرکتی برای برجسته کردن ویژگی‌های مرتبط یک مفهوم برای این گروه از دانش‌آموزان مفید خواهد بود.

۴. درماندگی آموخته شده

دانش‌آموزانی که شکست‌های مداوم را در درس ریاضی تجربه می کنند، پس از مدتی اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند و همواره منتظر شکست‌های بعدی در این درس هستند. والدین و معلمان ریاضی در ایجاد، تداوم و تشدید این دسته از مشکلات ریاضی بسیار اثرگذار هستند.

نشانه‌های درماندگی آموخته شده در یادگیری ریاضی

از نشانه‌های درماندگی آموخته شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امتناع از پذیرش کمک معلم
• تسلیم شدن زودهنگام در حل مسائل
• پایین بودن انگیزه
• پایین بودن عزت نفس

این دسته از دانش‌آموزان برای انجام تکالیف خود به دیگران وابسته می‌شوند و بدون کمک یکی از اعضای خانواده یا معلم خصوصی ریاضی، نمی‌توانند تکالیف را به اتمام برسانند. به مرور زمان، دانش‌آموز به این باور می‌رسد که توانایی یادگیری ریاضی را ندارد.

پیشنهاداتی برای جلوگیری از این دسته از مشکلات ریاضی

پیام‌هایی که دانش‌آموز بعد از شکست دریافت می‌کند بسیار حائز اهمیت هستند. در صورتی که معلم محیطی را در کلاس ایجاد کند که به دانش‌آموزان خود فرصت اشتباه کردن بدهد و به جای سرزنش آن‌ها، از این اشتباهات برای رشد و پیشرفت در درس ریاضی استفاده کند، احتمال ایجاد درماندگی آموخته شده در شاگردان کمتر خواهد شد.

به طور کلی معلم باید طرز فکری را دانش‌آموزان ایجاد کند که برای موفقیت‌های هر چند کوچک خود ارزش قائل شوند و از شکست‌های خود برای یادگیری هر چه بیشتر استفاده کنند. در چنین شرایطی دانش‌آموزان به ندرت دچار این نوع از مشکلات ریاضی خواهند شد.

۵. انفعال در یادگیری ریاضی 

این گروه از دانش‌آموزان، موضوعات ریاضی را تنها در حد حفظ کردن فرا می‌گیرند و برای تجزیه و تحلیل مسائل و برقراری ارتباط بین موضوعات مختلف ریاضی تلاش نمی‌کنند.

این موضوع نیز همانند مشکل “درماندگی آموخته شده”، وابسته به طرز فکر دانش‌آموز است.

این گروه از دانش‌آموزان هنگامی که با یک موقعیت حل مسأله مواجه می‌شوند، استراتژی‌ها را به کار نمی‌گیرند و از دانش قبلی خود برای حل مسأله استفاده نمی‌کنند. آن‌ها اغلب بر این باورند که دانش‌آموزان موفق در ریاضیات، باهوش‌تر هستند و پاسخ‌ سؤالات را بدون هیچ زحمتی به دست می‌آورند.

آنچه که این شاگردان درک نمی‌کنند این است که علت موفقیت این دانش‌آموزان، به کارگیری راهبردها برای حل مسائل و استفاده دانش قبلی است.

۶. مشکلات ریاضی مربوط به محتوای کتاب درسی و روش تدریس معلم

یکی دیگر از مشکلات مربوط به یادگیری درس ریاضی به خصوص در دانش‌آموزان ابتدایی، نامناسب بودن محتوای کتاب درسی یا روش تدریس معلم است.

♦ ناهماهنگی میان مباحث درسی و پریدن از یک مبحث به مبحثی دیگر، سبب عدم تمرکز دانش‌آموز بر روی یادگیری ریاضی در دورۀ ابتدایی و سایر مقاطع تحصیلی می‌شود. وارد شدن از مباحث تقسیم به مسائل هندسی و زاویه‌ای در کلاس چهارم ابتدایی نمونۀ بارزی از این ناهماهنگی است.

از دیگر مشکلات ریاضی که مربوط به روش تدریس معلم است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم استفاده از مدیاهای متنوع در روش تدریس ریاضی
• کاربردی نکردن موضوعات ریاضی
• عدم توجه به سبک‌های یادگیری دانش‌آموزان
• تاکید بر حفظ کردن به جای فهمیدن فرمول‌ها
• استفاده نکردن از بازی‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی در تدریس ریاضی
• محیط خشک و خسته کننده در کلاس های ریاضی
• عدم تسلط معلم بر درس
• کمبود وقت برای حل تمرین و تکرار بیشتر مباحث

معلمان خصوصی و مشکلات ریاضی دانش‌آموزان 

ضمن اینکه برخی از دانش‌آموزان مفطع ابتدایی نیز دچار انواع مشکلات ریاضی هستند. بسیاری از خانواده‌ها دانش کافی برای تشخیص این مشکلات را ندارند. در محیط مدرسه نیز معلم به دلیل تعداد زیاد دانش‌آموزان ممکن است فرصت لازم برای رسیدگی به مشکلات ریاضی تک تک دانش‌آموزان را نداشته باشد. بنابراین معلم خصوصی ریاضی می‌تواند نقشی تاثیرگذار در شناسایی و رفع مشکلات ریاضی دانش‌آموزان داشته باشد.

دانش‌آموزان و خانواده‌های بسیار زیادی هر ساله با اهداف مختلف، مانند رفع مشکلات ریاضی، قبولی در این درس، بالا بردن معدل، موفقیت در آزمون‌های تیزهوشان، نمونه دولتی، المپیادهای علمی و کنکور، متقاضی کلاس‌های خصوصی ریاضی هستند.

♦ معلمان عزیزی که توانایی و مهارت بالایی در تدریس دروس ریاضی دارند و با انواع مشکلات یادگیری ریاضی دانش‌آموزان آشنا هستند می‌توانند با تدریس خصوصی در استادبانک، درآمد بالایی را کسب کنند.

تدریس به عنوان معلم خصوصی در استادبانک مزایای بسیاری دارد. انعطاف پذیر بودن ساعات کار، حفظ حریم خصوصی اساتید، ارائۀ آموزش‌های متنوع، از جملۀ این موارد هستند. با مطالعۀ مقالۀ زیر اطلاعات بیشتری در رابطه با مزایای تدریس خصوصی در استادبانک کسب خواهید کرد.

استادبانک محلی برای ارتقای دانش و جذب معلمان و دبیران ریاضی 

در این مقاله از سایت معلمان ابتدایی استادبانک، به برخی از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات ریاضی دانش‌آموزان اشاره کردیم. در هر بخش نیز راهکارهایی را برای معلمان ارائه دادیم و یا مقالات مفیدی را در این زمینه معرفی کردیم.

در صورتی که به مطالعۀ سایر مقالات در زمینۀ روش‌ تدریس، توسعۀ شغلی معلمان، تکنولوژی‌های آموزشی، مدیریت کلاس و اخبار معلمان علاقمند هستید، پیشنهاد می‌کنیم به بخش‌های مختلف مجله اساتیدِ استادبانک هم مراجعه کنید. همچنین شرکت در دورۀ اخلاق حرفه‌ای تدریس خصوصی نیز، کمک شایانی به موفقیت شما در برگزاری کلاس‌های خصوصی خواهد کرد.

در ضمن چنان چه به عنوان معلم ریاضی در مقاطع مختلف، به تدریس خصوصی ریاضی به صورت حضوری، آنلاین و کنکوری نیز علاقمند هستید، ما منتظر حضور شما در جمع برترین اساتید تدریس خصوصی ریاضیِ استادبانک هستیم.

برای این منظور، کافیست وارد صفحۀ ثبت نام اساتید در استادبانک شوید و یا با شماره ۰۲۱۹۱۰۰۵۳۴۳ تماس بگیرید. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم.