آنچه در این مقاله می‌خوانید
در یک کلاس درس صرفا تدریس و آموزش کافی نیست. اگر سنتان بالا ۳۰ سال است احتمالا به یاد می‌آورید که در زمان مدرسه رفتن شما تدریس به صورت دانای کل و مشارکت کمتر دانش‌آموزان بود. امروزه دیگر آن روش تقریبا منسوخ شده است. به دلیل اینکه مشارکت دانش‌آموزان می‌تواند تاثیر مستقیم روی یادگیری آن‌ها داشته باشد، معلمان جهت مدیریت کلاس هرروزه به دنبال راهکارهایی برای افزایش مشارکت دانش‌آموزان هستند. از این طریق می‌توانند آموزش را بهتر پیش ببرند و دانش‌آموزان نیز بیشتر به درس علاقه‌مند می‌شوند. در این مقاله قصد داریم راهکارهای افزایش مشارکت را بررسی کنیم.
چرا مشارکت دانش‌آموزان مهم است؟
یادگیری به کمک مشارکت بهتر اتفاق می‌افتد. هرگاه به اثر و اهمیت مشارکت در تدریس فکر کردید، به این نکته توجه کنید که در هرم یادگیری ادگار دیل نیز بیشترین تاثیر مربوط به مشارکت و به اشتراک گذاشتن آموخته‌هاست. مشارکت تا ۹۰ درصد اثر یادگیری را بالا می‌برد. یادگیری را عمیق و پایدار می‌کند و حتی روی توسعه مهارت‌های اجتماعی و فردی دانش‌آموز اثر دارد. به این ترتیب می‌توان گفت دانش‌آموزانی که در تدریس و آموزش مشارکت دارند، موفقیت تحصیلی بیشتری هم خواهند داشت.
از طریق مشارکت، مهارت‌های اجتماعی فرد مانند گوش دادن فعال، بیان نظر، همکاری، حل مسئله و مدیریت زمان بهبود می‌یابد. هرچند ذکر این نکته اهمیت دارد که یادگیری مشارکتی به سبک یادگیری دانش‌آموز نیز بستگی دارد. در دانش‌آموزان خجالتی و درونگرا که پرسش و پاسخ در کلاس باعث اضطراب آن‌ها می‌شود، ممکن است نتیجه نداشته باشد.
عوامل مؤثر بر مشارکت دانش‌آموزان
مشارکت کردن در کلاس درس یک فعالیت اجباری نیست. چه بسا دانش‌آموزانی که بدون مشارکت هم به اندازه سایر دانش‌آموزان موفق هستند. عوامل فردی مانند علاقه، اعتماد به نفس، سبک یادگیری در هر دانش‌آموز مشخص می‌کند که آیا در بحث‌ها و گفتگوها مشارکت کند یا نه.
همچنین عوامل محیطی مانند فضای کلاس، روابط بین فردی و روش‌های تدریس روی انتخاب دانش‌آموز اثر دارند. فضای پویا نیاز به مشارکت را در دانش‌آموزان تقویت می کند. درحالی‌که در کلاسی که روابط دانش‌آموزان در آن سرد است، مشارکت کمتر صورت می‌گیرد.
بررسی راهکارها برای افزایش مشارکت دانش‌آموزان
برای آنکه دانش‌آموزان به مشارکت تشویق شوند، نیاز به تغییراتی در روش‌های تدریس و محیط آموزش وجود دارد. در محیط‌های یادگیری مثبت و حمایتی، مشارکت دانش‌آموزان بیشتر می‌شود. درحالی‌که محیط‌های غیر پویا احساس خوبی از مشارکت در دانش‌آموز به وجود نمی‌آورد. در ادامه برخی از راهکارهای مناسب برای افزایش مشارکت دانش‌آموزان بیان شده است.
استفاده از روش‌های تدریس متنوع و تعاملی
در هر جلسه از کلاس معلم می‌تواند با تغییر روش تدریس تنوع را به کلاس درس بیاورد. به این ترتیب دانش‌آموزان از تدریس خسته نمی‌شوند و می‌توانند حتی در ارائه شیوه تدریس هم مشارکت کنند. روش‌های تدریس تعاملی زیر از روش‌هایی هستند که مشارکت را در شاگردان بالا می‌برد.
- بحث گروهی
- کار گروهی
- پروژه‌های کلاسی
- پرسش و پاسخ
- ارائه دانش‌آموزان
در این روش تدریس معلم با طرح پرسش‌های باز و تشویق به تفکر انتقادی، فرصت را برای همکاری و کار گروهی ایجاد می‌کند. در این حالت هر دانش‌آموز خود می‌تواند تصمیم بگیرد در آن جلسه از تدریس مشارکت داشته باشد یا خیر.
استفاده از فناوری در آموزش
امروزه تکنولوژی به کمک معلم‌ها و دانش‌آموزان آمده تا کارها را برای آن‌ها راحت کند. در کلاس‌های درسی که از ابزارهای آموزشی به روز و فناوری استفاده می‌شود، دانش‌آموزان تمایل بیشتری به مشارکت دارند.
- تخته هوشمند
- نرم‌افزارهای آموزشی
- بازی‌های آموزشی
- شبیه‌سازها
- ویدیوهای آموزشی
ابزارهایی هستند که معلم‌ها به کمک آن‌ها می‌توانند حس مشارکت را در دانش‌آموزان بیدار کنند.
ارائه بازخورد سازنده و تشویق
بهترین کاری که معلم‌ها می‌توانند برای بالا بردن مشارکت در کلاس انجام دهند، ارائه بازخورد سازنده و استفاده از سیستم تشویق است. زمانی که دانش‌آموزان کاری را به درستی انجام می‌دهند. یک کار گروهی را به اتمام می‌رسانند یا با دوستانشان تعامل می‌کنند، معلم می‌تواند از راه‌های مختلف به آن‌ها بازخورد مثبت دهد تا انگیزه را در آن‌ها تقویت کند.
عوامل انگیزشی مانند تمجید و تشویق، رقابت سالم، هدف‌گذاری و ارتباط موثر معلم با دانش‌آموز باعث می‌شود تا دانش‌آموزان بیشتر بخواهند در بحث‌ها و تدریس مشارکت کنند. لازم به ذکر است که ممکن است در مسیر این مشارکت حتی با وجود ارائه بازخورد مثبت موانعی وجود داشته باشد. ترس از اشتباه، عدم اعتماد به نفس، عدم علاقه به موضوع درس یا محیط کلاس خسته‌کننده موانع مشارکت هستند. برطرف کردن این موانع و تشویق دانش‌آموزان از هنرهای معلم است.
برطرف کردن چالش های مشارکت در کلاس
در پیدا کردن راهی برای بالا بردن مشارکت دانش آموزان در کلاس درس برخی موانع وجود دارد. کلاس‌های درس مدرسه زمان زیادی برای تدریس و مشارکت همزمان ندارند. به همین دلیل معلم باید با زمانبندی درست هم به تدریس خود برسد و هم زمانی را به مشارکت اختصاص دهد. برخی دانش‌آموزان در برابر مشارکت مقاومت می‌کنند. آن‌ها به دلایل مختلف مانند عدم اعتماد به نفس یا عدم علاقه به موضوع درس در بحث و گفتگو وارد نمی‌شوند. ایجاد یک محیط مثبت و تعاملی برای رفع این مشکل کمک خواهد کرد.
همچنین در اغلب کلاس‌ها با وجود فضای مشارکتی خوب، به دلیل عدم دسترسی به منابع کافی، دانش‌آموزان نمی‌توانند مشارکت کافی داشته باشند. در حل این مسئله استفاده از تکنولوژی و فناوری به کمک می‌آید.
جمع بندی
برای آنکه تدریس بهتر انجام شود و یادگیری عمیق‌تر اتفاق بیفتد، لازم است تا دانش‌آموزان در تدریس و آموزش مشارکت داشته باشند. از طریق مشارکت در تدریس مفاهیم در ذهن تثبیت می‌شوند و بیشتر در یاد دانش‌آموزان باقی می‌مانند. برای آنکه یادگیری از طریق مشارکت اتفاق بیفتد، ارائه راهکارهایی برای افزایش مشارکت دانش‌آموزان ضروری است. خواه این راهکارها به صورت تغییرات فیزیکی در محیط کلاس باشد، خواه مربوط به روش‌های تدریس مختلف از یادگیری دیداری و شنیداری گرفته تا یادگیری جنبشی و کلامی.
سوالات متداول
- چرا دانش‌آموزان باید در آموزش مشارکت کنند؟
یادگیری از طریق مشارکت باعث عمیق شدن و تثبیت مطالب در ذهن می‌شود. طبق هرم یادگیری ادگار نیل با مشارکت یادگیری تا ۹۰ درصد بیشتر می‌شود. - روش‌های یادگیری مشارکتی چیست؟
روش‌هایی مانند بحث گروهی، پروژه گروهی یا تبادل نظر از روش‌های یادگیری مشارکتی هستند. - یادگیری از طریق مشارکت چه مزایایی دارد؟
علاوه بر عمیق کردن یادگیری و تثبیت طولانی مدت مطالب در ذهن روی مهارت‌های اجتماعی و فردی دانش آموز نیز اثر مثبت دارد. - از کجا کلاس‌های درس مشارکتی پیدا کنیم؟
اگر در مدرسه تدریس با مشارکت پیش نمی‌رود، در استادبانک می‌توانید بنا به علاقه و قلق یادگیری خود کلاس‌های خصوصی با معلم‌هایی بگیرید که روش‌های تدریس خود را با مشارکت پیش می‌برند.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: