آنچه در این مقاله می‌خوانید
ارزشیابی به معنای استفاده از یک فرآیند مشخص برای جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات به منظور بررسی این موضوع است که اهداف آموزشی در کلاس درس به چه میزان محقق شده‌اند. ارزشیابی دانش آموزان یکی از موضوعات بسیار مهم در هر دوره آموزشی است، چرا که از طریق آن معلم می‌تواند بازخوردهای لازم را در رابطه با میزان یادگیری شاگردان و دستیابی آن‌ها به اهداف آموزشی به دست آورد.
متاسفانه در بسیاری از موارد، معلمان و اساتید برای بررسی میزان یادگیری شاگردان خود تنها از انواع مختلف آزمون استفاده می‌کنند. این در حالی است که روش‌های متنوع دیگری نیز برای ارزشیابی دانش آموزان در کلاس‌های درس وجود دارد که علاوه بر کارآمد بودن، فشار و استرس کمتری را نیز به دانش آموزان و دانشجویان وارد می‌کند.
در این مقاله از مجله اساتید استادبانک (سامانه جامع آموزش خصوصی)، به بررسی انواع روش های ارزشیابی پرداخته‌ایم. همچنین نکاتی را نیز در رابطه با طراحی سوالات در انواع آزمون‌ها ارائه کردهایم. لطفا با ما همراه باشید.
در تهیه این مقاله از منابعی همچون “اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی دکتر سیف” و “شیوه های ارزشیابی مستمر از دانش آموز نوشته ناصر جعفری” استفاده شده است.
انواع روش های ارزشیابی دانش آموزان
همان طور که گفتیم روش‌های متنوعی برای ارزیابی سطح یادگیری شاگردان در کلاس درس وجود دارد، اما به طور کلی انواع روش های ارزشیابی دانش آموزان را میتوان به سه دسته اصلی تقسیم بندی کرد. این دسته عبارتند از:
- ارزشیابی تشخیصی
- ارزشیابی تکوینی (ارزشیابی مستمر)
- ارزشیابی تراکمی
۱. ارزشیابی تشخیصی ابزاری برای شروع تدریس
اگر مقالات طرح درس در مجله اساتید استادبانک را مطالعه کرده باشید، حتما مشاهده کرده‌اید که بخشی از هر طرح درس، تحت عنوان ارزشیابی تشخیصی ارائه شده است. هدف از ارزشیابی تشخیصی این است که معلم میزان آمادگی دانش آموزان خود را در رابطه با موضوع درس جدید محک بزند و بر اساس آن، سطح فعالیت‌های آموزشی خود را برای تدریس انتخاب کند.
برای مثال، به عنوان معلم خصوصی علوم دوم ابتدایی یا معلم علوم مدرسه، در رابطه با موضوع هوای سالم، آب سالم، می‌توانید سوالات زیر را به منظور ارزشیابی تشخیصی دانش آموزان مطرح کنید:
- ما انسان‌ها چه استفاده‌هایی از آب می‌کنیم؟
- سایر موجودات زنده مانند گیاهان و حیوانات چه نیازی به آب دارند؟
- آب رودخانه چگونه آلوده می‌شود؟
- برای جلوگیری از آلودگی آب رودخانه چه کارهایی را نباید انجام بدهیم؟
به عنوان مثالی دیگر، برای ارزشیابی تشخیصی در رابطه با درس مسجد محله ما از کتاب فارسی دوم دبستان، استفاده از سوالات زیر مفید خواهد بود:
- آیا تا به حال به مسجد رفتهاید؟
- به نظر شما افراد علاوه بر نماز خواندن، چه کارهای دیگری را در مسجد انجام می‌دهند؟
- آیا می‌دانید به چه کسی امام جماعت می‌گویند؟
- مهر و تسبیح‌ها برای چه کاری در مسجد قرار داده شده‌اند؟
پس از طرح این سوالات و بررسی پاسخ‌های دانش آموزان به میزان اطلاعات و سطح آمادگی آن‌ها در رابطه با موضوع درس جدید پی خواهید برد.
۲. ارزشیابی تکوینی (ارزشیابی مستمر) یکی از کاربردی‌ترین روش های ارزشیابی دانش آموزان
ارزشیابی مستمر همان طور که از نام آن نیز مشخص است به صورت مداوم و تدریجی در حین اجرای فعالیت‌های آموزشی صورت می‌گیرد.
هدف از ارزشیابی مستمر بررسی نقاط قوت و ضعف دانش آموزان در حین اجرای فعالیت‌های آموزشی است. به این ترتیب هم دانش آموزان از اشکالات درسی خود و توقعات معلم مطلع می‌شوند، هم معلم می‌تواند بر اساس اطلاعات به دست آمده، تغییراتی را در روش تدریس خود یا سطح فعالیت های آموزشی ایجاد کند.
در اجرای ارزشیابی مستمر میتوان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. برخی از این روش‌ها در کلاس درس و حین تدریس معلم مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی دیگر به عنوان تکلیف برای منزل در نظر گرفته می‌شوند.
از جمله روش‌هایی که میتوان به منظور ارزشیابی مستمر شاگردان در کلاس درس به کار برد، پرسش‌های شفاهی است.
از مزایای ارزشیابی شفاهی این است که دانش آموز در حین پاسخ به سوال، این فرصت را دارد که از راهنمایی‌های معلم و حتی همکلاسی‌ها کمک بگیرد. ضمن اینکه در همان لحظه پاسخ درست سوال را از معلم می‌شنود و این موضوع به یادگیری او کمک خواهد کرد.
از دیگر مزایای این روش، آن است که سایر دانش آموزان، مفاهیم درس را این بار از زبان همکلاسی‌ها و دوستان خود می‌شنوند و ممکن است مطلبی را که با توضیحات معلم متوجه نشده بودند، با ارائه توضیحات همکلاسی خود بهتر فرا بگیرند.
در کنار این موارد، تکرار مطالب درسی در حین پرسش‌های شفاهی، به شاگردان کمک می‌کند تا مطالب درسی را بهتر به خاطر بسپارند. ضمن اینکه معلم نیز از اشکالات و نقاط ضعف شاگردان آگاه می‌شود و فرصت اصلاح آن ها را خواهد داشت.
آزمونک‌های کتبی نیز یکی دیگر از روش‌های ارزشیابی تکوینی در کلاس درس است.
در این روش معلم یک یا دو سوال را که در برگیرنده اهداف اصلی درس است روی تخته می‌نویسد و پس از تعیین زمان مشخص، از دانش آموزان می‌خواهد به سوالات پاسخ دهند. در ضمن چنانچه سوالات به صورت چند گزینه ای مطرح شوند، معلم می تواند گزینه ای را تحت عنوان نمیدانم برای شاگردان در نظر بگیرد.
تکالیف درسی که برای منزل در نظر گرفته می‌شود نیز نمونه دیگری از ارزشیابی مستمر دانش آموزان هستند.
این تکالیف می‌توانند شامل حل تمرینات کتاب یا تمرینات معلم، ساخت یک وسیله، خلاصه نویسی، گزارش نویسی، تهیه روزنامه دیواری، تحقیق و پزوهش و غیره باشد. در انتهای هر جلسه، برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت دانش‌آموز و فراهم کردن فرصت تمرین بیشتر برای او، لازم است که تکالیفی را برای او مشخص کنید. اما در مشخص کردن تکالیف لازم این نکات مهم را در نظر بگیرید:
۱. تکالیف باید با اهداف آموزشی مد نظر شما متناسب باشند و صرفا به منظور پر کردن وقت دانش آموز در منزل ارائه نشده باشند. حجم تکالیف متناسب با وقت، سن و سایر شرایط دانش‌آموزان در نظر گرفته شوند. هیچ جلسه‌ای را بدون ارائۀ تکلیف رها نکنید.
۲. هیچ تکلیفی را بدون بررسی کردن رها نکنید. تکالیف در واقع با هدف بازخورد دادن به دانش‌آموز در نظر گرفته می‌شوند.
۳. با توجه به سطح علمی دانش‌آموز از سطوح دشواری متنوع برای تکالیف استفاده کنید. یکی از حالت‌های پیشنهادی این است که ۵۰ درصد سوالات آسان، ۴۰ درصد متوسط و ۱۰ درصد سخت باشند.
۴. از تکالیفی استفاده کنید که تمام نکات لازم برای حل آن را قبلا به دانش‌آموز آموزش داده باشید. اگر در تمرینی نکته‌ای هست که هنوز آن را تدریس نکرده‌اید، این تمرین را جزو تکالیف او قرار ندهید. این موضوع باعث سرخوردگی شاگرد می‌شود و ممکن است تصور کند که شما برای تدریس به او گزینۀ مناسبی نیستید.
۵. تکالیفی را در نظر بگیرید که پاسخ‌های آن‌ها به راحتی در دسترس دانش‌آموزان نباشد. برای مثال اگر تمام تمرینات و تکالیف را از کتاب درسی دانش‌آموز مشخص کنید، احتمال اینکه برای حل آن‌ها از راهنماهای آموزشی استفاده کند بسیار زیاد است. به این ترتیب نمی‌توانید وضعیت دانش‌آموز را به درستی ارزیابی کنید. بنابراین از ترکیبی از تکالیف داخل کتاب، نمونه سوالات امتحانی و تمریناتی که خودتان در دفتر نوشته‌اید استفاده کنید.
در مقاله زیر از مجله اساتید استادبانک، به انواع تکالیف شامل تکالیف آماده سازی، توسعه‌ای و تمرینی اشاره کردهایم.
۳. ارزشیابی تراکمی
ارزشیابی تراکمی یکی از رایج‌ترین شیوه‌های ارزشیابی در مدارس کشور ما است. در ارزشیابی تراکمی هدف اصلی بررسی میزان یادگیری دانش آموز از تمامی مطالب تدریس شده توسط معلم است. در کنار این مورد، معمولا از این نوع ارزشیابی برای شناسایی اشکالات اساسی شاگردان، رفتن دانش آموز به پایه بعدی و یا اصلاح روش تدریس معلم استفاده می‌شود.
ارزشیابی تراکمی معمولا به صورت آزمون‌های کتبی یا شفاهی در اواسط یا پایان هر دوره آموزشی و یا پس از اتمام یک مبحث خاص در کتاب درسی، اجرا می‌شود.
نکات مهم در طراحی سوال
با توجه به اینکه در ارزشیابی تراکمی معمولا از آزمون استفاده می‌شود، بنابراین معلمان و اساتید باید با نکات مهم در رابطه با طراحی سوالات آشنا باشند. سوالات هر آزمون معمولا شامل مواردی مانند درست و غلط، چند گزینه‌ای، جای خالی، وصل کردنی و تشریحی هستند. در این بخش به برخی نکات مهم در رابطه با طراحی این سوالات اشاره می‌کنیم:
۱. در طراحی انواع سوالات، سطوح مختلف ارزشیابی را در نظر داشته باشید.
۲. سوالات بارم بندی داشته باشند. توضیحات هر بخش از سوالات را به صورت واضح و ساده بنویسید و در صورت امکان از یک مثال استفاده کنید. به جای سوالات دست‌نویس با خط شکسته، از سوالات تایپ شده با فونت‌های خوانا استفاده کنید. توضیحات هر بخش از سوالات، باید دقیقا در ابتدای همان بخش نوشته شود.
۳. زمان کافی برای پاسخ به سوالات در نظر بگیرید و به شاگردان اعلام کنید. تمامی مواردی که در نمره نهایی شاگرد تاثیر دارند به اطلاع او برسانید. بودجه بندی را رعایت کنید و از تمام فصول کتاب سوال مطرح کنید. در رابطه با استفاده از وسایلی مانند ماشین حساب و سایر ابزارهای مورد نظر اطلاعات لازم را به شاگرد بدهید.
۴. آزمون را با یک سوال آسان شروع کنید. در طراحی سوالات ترتیب مشخصی را در نظر بگیرید. برای مثال سوالات از آسان به دشوار و یا بر اساس فصل‌های کتاب مرتب شده باشند. در صورتی که سوالات را بر اساس نوع آن ها مرتب می‌کنید ابتدا سوالات درست و غلط، سپس وصل کردنی، چند گزینه ای، پاسخ کوتاه، تشریحی و مسائل قرار بگیرند.
۵. در رابطه با سوالات صحیح و غلط، مواردی را به کار ببرید که ابهام نداشته باشد و درست و غلط بودن آن واضح و مشخص باشد. بهتر است تعداد سوالات غلط و صحیح یکسان باشد. به جای استفاده از سوالات کم اهمیت، سوالاتی را استفاده کنید که با هدف آموزشی درس مورد نظر هماهنگ باشد. همچنین بهتر است در این گونه سوالات از به کار بردن کلمات تقریبی مانند اکثر اوقات، بعضی اوقات و غیره خودداری کنید. عبارت “درست” و “غلط” را به صورت “د” و “غ” ننویسید.
۶ در سوالات وصل‌کردنی، توضیحات طولانی‌تر را در سمت راست و توضیحات کوتاه‌تر را در سمت چپ قرار دهید (در مورد زبان انگلیسی برعکس این کار را انجام دهید). همه پرسش‌ها و پاسخ‌های یک سوال را در یک صفحه قرار دهید. توضیحات بیش از حد طولانی نباشند. پاسخ سوالات بیش از حد واضح نباشد و بتواند حداقل چالش را برای دانش آموزان ایجاد کند.
۷. در سوالات جایِ خالی، طول جاهای خالی را متناسب با طول جواب در نظر بگیرید. جاهای خالی را نزدیک به انتهای جمله قرار دهید. در صورت امکان از بانک لغات برای انتخاب و قرار دادن در جای خالی استفاده کنید.
۸. در سوالات چند گزینه‌ای بهتر است جواب‌ها به صورت عمودی نوشته شوند. سوال را طوری بنویسید که پاسخ درست تنها پاسخ درست باشد و ایجاد ابهام نکند. همه گزینه‌ها باید مربوط به یک موضوع واحد و مشخص باشند. در هر سوال تنها و تنها یک هدف آموزشی در نظر گرفته شود. در سوالات منفی کلمات منفی مانند “نباشد”، “نیست” و غیره را بولد کنید یا زیر آن خط بکشید. نهایتا از سه یا چهار گزینه استفاده کنید. از دو گزینه متضاد که یکی از آن‌ها دیگری را نقض می‌کند استفاده نکنید. طول گزینه‌های درست را در سوال‌های مختلف تغییر دهید.
۹. در رابطه با سوالات تشریحی، صورت سوال باید واضح و دقیق باشد و تمامی اطلاعات لازم در رابطه با سوال ارائه شده باشد. از این سوالات زمانی استفاده کنید که ارزیابی دانش آموز از طریق انواع دیگر سوالات امکان پذیر نباشد.
افزایش حقوق معلمان و دانشجومعلمان از طریق تدریس خصوصی
در مقالات مربوط به حقوق معلمان و دانشجو معلمان در آکادمی اساتید استادبانک، گفتیم که میانگین دریافتی کل معلمان در حال حاضر حدود ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان است که در مقایسه با شرایط اقتصادی کشور رقم بسیار پایینی است.
میزان حقوق دانشجو معلمان ۱۴۰۱ مبلغی برابر با ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است که البته بعد از در نظر گرفتن کسورات و بیمه، به رقم ۳ میلیون و پانصد هزار تومان در ماه می‌رسد. این میزان حقوق اگر چه که در دوران دانشجویی بسیار ارزشمند است، اما نمی‌تواند برای دانشجو معلمان فعال، علاقمند به تدریس و مشتاق کسب درآمدهای بالاتر، راضی کننده باشد.
معلمان و دانشجو معلمان عزیز می‌توانند از روش‌هایی مانند تدریس خصوصی برای افزایش حقوق خود استفاده کنند. در صورتی که توانمندی بالا و عملکرد خوبی در تدریس داشته باشید، درآمد شما از تدریس خصوصی می‌تواند به مراتب بیشتر از درآمد ماهانۀ یک معلم رسمی و با سابقۀ آموزش و پرورش باشد. کافیست نگاهی به برخی از نمودارهای درآمد اساتید استادبانک بیندازید.
استادبانک با هدف معرفی معلمان توانمند و فراهم کردن فرصتی برای کسب درآمد این عزیزان از تدریس خصوصی، اقدام به استخدام معلم خصوصی در تمامی دروس، به صورت حضوری و آنلاین کرده است. پیشنهاد می‌کنیم به منظور اطلاع از شرایط همکاری با استادبانک، مقالۀ زیر را مطالعه کنید.
استخدام معلم خصوصی در دروس و رشته های مختلف در استادبانک
سامانۀ آموزش خصوصی استادبانک، یکی از معتبرترین و باسابقه‌ترین پلتفرم‌ها برای معرفی برترین اساتید تدریس خصوصی به دانش‌آموزان، دانشجویان و سایر متقاضیان کلاس‌های خصوصی است.
استادبانک علاوه بر امکانات مختلفی که در اختیار اساتید خود قرار می‌دهد، همواره تلاش کرده تا در معرفی معلمان خصوصی، از یک سیستم شایسته‌سالار استفاده کند. به این معنا که جایگاه‌های برتر سایت را به اساتیدی اختصاص می‌دهد که تدریس آن‌ها از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و به این ترتیب، فرصت رشد و کسب درآمد از تدریس خصوصی را برای معلمان توانمند و پرتلاش فراهم می‌کند.
همکاری با استادبانک مزایای بسیاری برای علاقمندان به تدریس خصوصی دارد که ممکن است در بسیاری از پلتفرم‌ها وجود نداشته باشد. از جملۀ این مزایا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفظ محرمانگی اطلاعات استاد
- ثبت نام کاملا رایگان
- ارائۀ پلتفرم‌های رایگان برای تدریس آنلاین
- برگزاری دورۀ اخلاق حرفه‌ای برای اساتید و ارائۀ گواهینامه
- ارائۀ سیستم شایسته سالار برای معلم‌ها
- منصفانه بودن سهم استادبانک
- ارجاع تعداد زیاد کلاس به معلم و امکان کسب درآمدهای بالا
- امکان ثبت نظرات دانش‌آموزان در پروفایل استاد
- بررسی قابل اعتماد بودن شاگرد برای کلاس‌های حضوری
تسویه حساب منظم، پشتیبانی کامل از استاد از طریق تیکت، ایمیل و مرکز تماس، ارائۀ پیشخوان کاملاً هوشمند که تمامی اطلاعات کلاس‌ها و شاگردهای استاد در آن ثبت می‌شود، از دیگر مزایای همکاری با استادبانک است.
با توجه به همۀ این توضیحات، به طور کلی میتوان تدریس خصوصی را -البته به شرط جدیت، علاقه و استمرار خود فرد-، به عنوان یکی از بهترین و پردرآمدترین مشاغل آموزشی معرفی کرد.
بنابراین اگر به عنوان معلم با دانشجو معلم، دغدغۀ کسب درآمد بیشتر را دارید، پیشنهاد می‌کنیم فرصت ثبت نام به عنوان معلم خصوصی در استادبانک را از دست ندهید. کافیست روی بنر زیر و یا دکمۀ سبزرنگ ثبت نام به عنوان معلم خصوصی کلیک کنید و فرآیند ثبت نام خود را تکمیل نمایید.
استادبانک، سامانه‌ای برای آموزش و کسب درآمد معلمان در سرتاسر کشور
در این مقاله از سایت معلمان استادبانک به بررسی موضوع روش های ارزشیابی دانش آموزان در کلاس‌های حضوری و گروهی پرداختیم. تلاش خواهیم کرد تا در مقاله‌ای جداگانه نیز روش های ارزشیابی در کلاس مجازی را مورد بررسی قرار دهیم،
با ورود به بخش توسعه شغلی معلمان در منوی مجله اساتید استادبانک، به سایر مقالات این بخش، از جمله فن بیان، ارتباط با دانش‌آموزان، نحوه مدیریت کلاس، نحوه برگزاری کلاس موفق و غیره دسترسی خواهید داشت.
ضمنا اگر به تدریس خصوصی علاقه‌مند هستید و هنوز فعالیت خود را در سایت استادبانک شروع نکرده‌اید، کافیست شرایط همکاری با استادبانک را مطالعه کرده و مراحل ثبت نام معلم خصوصی را طی کنید.
همچنین از طریق شماره ۹۱۰۰۵۳۴۳-۰۲۱ می‌توانید با مشاوران و کارشناسان ما در ارتباط باشید و سؤالات خود را در زمینۀ ثبت نام در استادبانک به عنوان معلم خصوصی مطرح نمایید.
ارزشیابی دانش آموزان را میتوان به سه دسته اصلی تشخیصی، تکوینی و تراکمی تقسیم کرد. در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، بررسی این سه دسته ارزشیابی را ارائه کردهایم.
در یک ارزشیابی خوب باید به صورت متعادل از تمام انواع روش های ارزشیابی استفاده کرد و تنها به یک نوع از آن مثلا گرفتن آزمون کتبی اکتفا نکرد. با کلیک روی این مقاله از سایت استادبانک، به نکات مهمی در رابطه با ارزشیابی خوب و استاندارد دسترسی خواهید داشت.
طراحی هر نوع سوال از جمله تشریحی، تستی، وصل کردنی و غیره نکات خاص خود را دارد. با مطالعۀ این مقاله از سایت اساتید استادبانک به نکات مهمی در رابطه با طراحی سوالات دست پیدا خواهید کرد.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: