آنچه در این مقاله می‌خوانید
به عنوان یک معلم، حتما بارها به این نکته توجه کرده‌اید که روش یادگیری هر دانش‌آموزی با دانش‌آموز دیگر متفاوت است. به همین دلیل است که گاهی مطلبی که برای یکی از شاگردانتان بسیار ساده و قابل درک است برای شاگردی دیگر پیچیده و مبهم به نظر می‌رسد. در واقع افراد مختلف، سبکهای یادگیری متفاوتی دارند.
آشنایی با سبکهای یادگیری
اصطلاح “سبکهای یادگیری” بیانگر این موضوع است که هر دانش‌آموز یا یادگیرنده، برای دریافت، پردازش، درک و حفظ اطلاعات، روش‌ها و تمایلات مخصوص به خود را دارد.
برای مثال، فرض کنید که می‌خواهید به دانش‌آموزانتان طرز ساخت ساعت را یاد بدهید. برخی دانش‌آموزان، تنها با توضیحات شفاهی معلم، به طور کامل متوجه نحوۀ انجام این کار می‌شوند. اما برخی دیگر باید حتما این مراحل را با چشم خود ببینند. دستۀ دیگری نیز وجود دارند که تا زمانی که خودشان دست به کار نشوند، فرآیند یادگیری در آنها اتفاق نمی‌افتد.
سبکهای یادگیری به عوامل مختلفی بستگی دارند؛ از جمله عوامل محیطی، شناختی، ساختار مغز و تجربیات قبلی دانش‌آموز. دسته‌بندی‌های مختلفی نیز برای سبکهای یادگیری به وجود آمده است. یکی از رایج‌ترین و قابل قبول‌ترین این دسته‌بندی‌ها مدل VARK است که به نیل فلمینگ (Neil Fleming) یکی از نظریه‌پردازان حوزۀ آموزش نسبت داده می‌شود.
کلمۀ VARK از حروف اول چهار کلمۀ زیر گرفته شده است:
- بصری یا دیداری (Visual)
- شنیداری (Auditory)
- خواندن/نوشتن (Reading/Wrting)
- لمسی یا حرکتی (Kinesthetic)
بر اساس مدل VARK، یادگیری در برخی دانش‌آموزان، از طریق روش‌های بصری به شکل بهتری اتفاق می‌افتد. برای برخی دیگر از دانش‌آموزان، روش‌های شنیداری، مؤثرتر هستند. به همین ترتیب، یادگیری از طریق فعالیت‌های عملی یا خواندن و نوشتن گزینۀ بهتری برای گروه‌های دیگری از دانش‌آموزان است.
در ادامۀ این مقاله به معرفی چهار سبک یادگیری در مدل VARK می‌پردازیم، به برخی از علائم تشخیص آنها اشاره می‌کنیم و در هر مورد، پیشنهاداتی را برای معلمان عزیز ارائه می‌دهیم.
سبک یادگیری بصری (Visual)
در سبک یادگیری بصری، همه چیز به دیدن مربوط می‌شود. یعنی دانش‌آموز باید ببیند تا یاد بگیرد. دانش‌آموزانی که سبک یادگیری آنها بصری یا دیداری است، به رنگ‌ها، تصاویر، فیلم‌ها، نقشه‌ها، ساختارهای گرافیکی و … علاقمند هستند. به طور کلی هر چیزی که قابل مشاهده کردن باشد به فرآیند یادگیری در این گروه از دانش‌آموزان کمک می‌کند.
نشانه‌های سبک یادگیری بصری
- از عباراتی شامل “تصور کردن”، “تجسم کردن”، “تصویر” و… زیاد استفاده می‌کنند.
- در حین گوش دادن به درس، تصاویر بی‌هدف می‌کشند.
- بعد از مشاهدۀ تصاویر، مطالب را بهتر درک می‌کنند.
- به جزییات تصاویر و چهره‌ها بسیار دقت می‌کنند.
- با جداول و نمودارها ارتباط خوبی برقرار می‌کنند..
- معمولا افراد پرحرفی نیستند.
- وجود تصاویر اضافی و غیرمرتبط در کلاس، تمرکزشان را بر هم می‌زند.
- چهره‌ها را راحت‌تر از اسامی به یاد می‌آورند.
- از رنگ‌های مختلف برای نوشتن و هایلایت کردنِ مطالب استفاده می‌کنند.
- قدرت تجسم بالایی دارند.
- معمولا بسیار منظم هستند.
- شباهت‌ها و تفاوت‌های بین اشیای مختلف را به راحتی تشخیص می‌دهد.
- برای ارائه‌هایشان به راحتی از وسایل بصری مانند عکس، نمودار، ویدیو و … استفاده می‌کنند.
پیشنهاداتی برای معلمان
- در تدریس خود از وسایل بصری مانند ویدیو، تصویر، نمودار و رنگ‌های مختلف استفاده کنید.
- بعد از ارائۀ درس، به دانش‌آموز فرصت کافی بدهید تا بتواند موضوعات را تجسم کند.
- از آنها بخواهید مطالب مختلف را برای خودشان با رنگ‌های مختلف، هایلایت و کدگذاری کنند.
- دستورالعملهای مربوط به تکالیف را حتما یادداشت کنید و به بیان شفاهی اکتفا نکنید.
- از فلش‌کارت‌های رنگی استفاده کنید.
- بازخوردی که به تکالیف می‌دهد حتما به صورت کتبی باشد نه شفاهی.
- اطلاعات را به صورت دسته‌بندی شده و با رنگ‌آمیزی‌های مختلف به آنها ارائه دهید.
- به دانش‌آموز اجازه نت‌برداری در حین تدریس را بدهید.
- همواره خلاصه‌ای از درس نکات اصلی درس را در پایان کلاس برای او بنویسید.
سبک یادگیری شنیداری (Auditory)
در سبک یادگیری شنیداری، اولویت با شنیدن است؛ به عبارت دیگر، دانش‌آموز باید “بشنود” تا یاد بگیرد. دانش‌آموزانی که سبک یادگیری آنها شنیداری است نسبت به صدا، موسیقی، ریتم، قافیه و … حساسیت بالایی دارند. آنها مکالماتی را که با دیگران داشته‌اند، به خوبی به خاطر می‌آورند. موسیقی به شدت روی یادگیری آنها تاثیر می‌گذارد. این دانش‌آموزان معمولا مشارکت و تعامل بالایی در کلاس‌های درس دارند.
نشانه‌های سبک یادگیری شنیداری
- سر و صداهای اضافی به راحتی حواس او را پرت می‌کنند.
- به حرف زدن علاقۀ زیادی دارند.
- با خودشان زیاد صحبت می‌کنند.
- دستورالعملهای شفاهی را به دستورالعملهای کتبی ترجیح می‌دهند.
- از موسیقی لذت می‌برند.
- از تحسین و تمجیدهای کلامی معلم بیشتر لذت می‌برند.
- به شرکت در بحث‌های گروهی علاقمند هستند
- اسامی را راحت‌تر از چهره‌ها به خاطر می‌آورند.
- در توضیح مطالب، ارائۀ گزارش و سخنرانی بسیار خوب عمل می‌کنند.
- توانایی بالایی در درک تغییرات لحن دیگران دارند.
- از حرف زدن در جمع نمی‌ترسند.
- در داستان‌گویی توانایی زیادی دارند.
پیشنهاداتی برای معلمان
- برای آموزش به آنها تا حد امکان از بحث و گفتگو استفاده کنید.
- بعد از ارائۀ هر مطلب، از آنها بخواهید که مطلب آموخته شده را یک بار به زبان خودشان بیان کنند.
- به آنها اجازه بدهید صدای شما را در حین تدریس ضبط کنند تا مجددا بتوانند به آن گوش دهند.
- تا حد امکان از تکالیف و آزمون‌های شفاهی به جای کتبی استفاده کنید.
- به لحن و تن صدایتان و یکنواخت نبودن آن در حین تدریس توجه کنید.
- در صورت امکان در حین تدریس از موسیقی ملایم استفاده کنید.
- در پایان کلاس خلاصه‌ای از نکات درس را به صورت شفاهی برای او بیان کنید.
سبک یادگیری حرکتی (Kinesthetic)
دانش‌آموزانی که سبک یادگیری آنها حرکتی یا لمسی است، معمولا با انجام کارهای عملی و دستی، بهتر یاد می‌گیرند. این دسته از دانش‌آموزان زمانی می‌توانند اطلاعات را به خوبی پردازش کنند که از دست‌هایشان استفاده کنند یا کارهای عملی انجام دهند. این گروه از افراد علاقۀ زیادی به لمس کردن و حس کردن اشیاء دارند.
نشانه‌های سبک یادگیری حرکتی
- برای یاد گرفتن به کارهای عملی بیشتر علاقه نشان می‌دهند تا خواندن دربارۀ آن مطلب.
- نمی‌توانند به مدت طولانی یک جا بنشینند.
- تمایل دارند در هنگام درس خواندن راه بروند.
- در هنگام حرف زدن از حرکات دست و سر و بدن زیاد استفاده می‌کنند.
- تمایل دارند اشیاء را لمس کنند.
- شنونده‌های خوبی نیستند.
- تمایلی به صحبت‌های طولانی ندارند.
- در ورزش، هنر و نمایش بسیار عالی هستند.
- سطح انرژی بسیار بالایی دارند.
- همه چیز را به راحتی آزمایش می‌کنند.
- آنچه را که انجام داده‌اند بهتر از آنچه دیده‌اند یا شنیده‌اند به خاطر می‌آورند.
- در هنگام حفظ کردن مطالب، کلمات را با انگشت روی میز یا هوا می‌نویسند.
پیشنهاداتی برای معلمان
- تا حد امکان شرایط یادگیری از طریق تجربیات و آزمایشات عملی را برای آنها فراهم کنید.
- در حین تدریس از مثال‌های واقعی در زندگی روزمره استفاده کنید
- برخی مواقع از آنها بخواهید محتوای درس را به شما یا همکلاسی‌هایشان آموزش بدهند.
- در میانۀ کلاس، از او بخواهید حرکات کششی انجام بدهد، کمی راه برود و مجددا درس را ادامه دهید.
- در ارتباط با این دانش‌آموزان، صحبت های خود را کوتاه و خلاصه بیان کنید.
- از وسایل کمک آموزشی لمسی استفاده کنید.
- مفاهیم درس از طریق بازی و پروژه و … به او یاد بدهید.
- در صورت امکان فرصت‌هایی برای تدریس در فضای آزاد فراهم کنید.
سبک یادگیری خواندن/نوشتن (Reading/Writing)
در سبک یادگیری نوشتن/خواندن، یادگیری معمولا از طریق کلمات اتفاق می‌افتد. این دسته از دانش‌آموزان علاقه شدیدی به نت‌برداری از سخنان معلم دارند، به خواندن توجه ویژه‌ای نشان می‌دهند و به راحتی می‌توانند مفاهیم انتزاعی را به کلمات و نوشته‌ها تبدیل کنند.
نشانه‌های سبک یادگیری خواندن/نوشتن
- به خواندن و نوشتن، بیشتر از دیدن، شنیدن و کارهای عملی علاقه دارند.
- به طبقه‌بندی یا دسته‌بندی کردن موضوعات علاقمند هستند.
- نوشته‌های آنها روان و قابل فهم است.
- بازخوردهای کتبی را به بازخوردهای شفاهی ترجیح می‌دهند.
- در نوشته‌ها به عناوین، زیر عنوان‌ها و سازماندهی متن بسیار توجه می‌کنند.
- معمولا مشغول نت‌برداری از صحبت‌های معلم هستند.
- غالبا در آزمون‌های چند گزینه‌ای عملکرد بهتری دارند.
پیشنهاداتی برای معلمان
- از تکالیف و فعالیت‌های نوشتنی و خواندنی برای این دسته از دانش‌آموزان بیشتر استفاده کنید.
- مطالب را به صورت لیست شده و طبقه‌بندی شده ارائه کنید.
- در متن‌ها از شماره‌گذاری و بولت‌ها استفاده کنید.
- فرصت کافی برای نت‌برداری را به آنها بدهید.
- خلاصه‌ای از درس را به صورت کتبی در اختیارشان قرار دهید.
- بازخوردهای مربوط به تکالیف و امتحاناتشان را به صورت کتبی در اختیارشان قرار دهید.
نکات مهم در مورد سبکهای یادگیری
- هیچ یک از این سبکهای یادگیری، بر دیگری برتری ندارد. همۀ این سبک‌ها در جایگاه خود مهم هستند و مزایای خاص خود دارند.
- لزوما هر فردی یک سبک یادگیری مشخص ندارد. برخی افراد از ترکیبی از روش‌ها برای یادگیری استفاده می‌کنند.
- به عنوان یک معلم سعی کنید همواره از ترکیبی از روش‌های بصری، شنیداری، لمسی و … در آموزش‌های خود استفاده کنید تا همۀ دانش‌آموزان با هر سبک یادگیری، بتوانند از آموزش‌های شما استفاده کنند.
- بعد از اینکه سبک یادگیری دانش‌آموز خود را کشف کردید، او را تشویق کنید تا مهارت‌های موجود در سبکهای دیگر را نیز در خود تقویت کند و محدود به یک روش خاص برای یادگیری نشود.
سخن پایانی
تحقیقات نشان می‌دهند که هر چقدر استراتژی‌های آموزشیِ معلمان، با سبک یادگیری دانش‌آموز مطابقت بیشتری داشته باشد انگیزۀ دانش‌آموز برای یادگیری بیشتر می‌شود و مطالب را بهتر یاد می‌گیرد. بنابراین هر معلمی باید بتواند سبک یادگیری را در دانش‌آموز خود شناسایی کند و راهکارهای مناسبی را در آموزش‌ها و طرح درس خود بگنجاند. آشنایی با سبکهای مختلف یادگیری به معلمان و اساتید کمک می‌کند تا از روش‌های مناسب‌تری برای آموزش به دانش‌آموز خود استفاده کنند. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با یکی از رایج‌ترین و معتبرترین دسته‌بندی سبکهای یادگیری آشنا کنیم. از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم.
سوال!
تا به حال کدام یک از این چهار سبک یادگیری را در دانش‌آموزان خود مشاهده کرده‌اید و از چه روش‌هایی برای آموزش و تدریس به آنها استفاده کرده‌اید؟
لطفا نظرات و تجربیات خود را زیر همین پست با سایر همکاران در میان بگذارید.
منابع انگلیسی که می‌توانید استفاده کنید: teach.com ،thoughtco.com ،virtualspeech.com ،llcc.edu
