آنچه در این مقاله می‌خوانید
کتاب روانشناسی تربیتی (Educational Psychology) که توسط دکتر جان دبلیو سانتراک نوشته شده است، کتابی است که به معلمان، مدیران و علاقمندان حوزۀ روانشناسی تربیتی کمک می‌کند تا اطلاعات روانشناسی مفید و کاملی را در مورد حوزه‌های مربوط به دانش‌آموزان، معلمان و روابط بین آن‌ها به دست بیاورند.
چاپ ششمِ نسخۀ لاتین این کتاب، در ۶۷۲ صفحه و در مارس ۲۰۱۷ منتشر شده است. انتشارات رسا نیز نسخۀ فارسی آن را با ترجمۀ شاهده سعیدی و همکارانش، در اختیار معلمان عزیز داخل کشور قرار داده است.
در ادامۀ مقالات معرفی کتاب‌های مفید برای معلمان در مجلۀ اساتیدِ استادبانک، به معرفی کتاب روانشناسی تربیتیِ سانتراک پرداخته‌ایم. لطفا تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
معرفی نویسنده
جان دبلیو سانتراک (John W. Santrock)، فارغ‌التحصیل دکترای روانشناسی رشد (Developmental Psychology) از دانشگاه مینه‌سوتای (University of Minnesota) آمریکا است. او در دانشگاه‌های چارلستون (Charleston) و جورجیا (Georgia) تدریس کرده و از سال ۱۹۸۵ نیز به عنوان استاد تمام، در دانشگاه تگزاس فعالیت داشته است.. همچنین به مدت ۱۵ سال، عضو هیأت تحریریۀ دو مجلۀ معتبر آمریکایی در زمینۀ روانشناسی رشد بوده است.
دکتر سانتراک، بالغ بر ۱۰۰ کتاب درسی را در زمینه‌های مختلف روانشناسی تألیف کرده که بیش از ۳۵ تای آن‌ها به بسیاری از زبان‌های زندۀ دنیا ترجمه شده‌اند. او همچنین مقالات و پروژه‌های مختلفی را در زمینه‌های مختلف روانشناسی به انجام رسانده و جوایز متعددی را در زمینۀ تدریس و تألیف کتاب دریافت کرده است.
از دیگر کتاب‌های جان سانتراک، می‌توان به رشد کودک (Child Development)، توسعۀ زندگی (Life-Span Development)، نوجوانی (Adolescence) و روانشناسی (Psychology) اشاره کرد.
دربارۀ کتاب
روانشناسی تربیتی شاخه‌ای از روانشناسی است که به بررسی نحوۀ یادگیری افراد، روش‌های تدریس، فرایندهای آموزشی و تفاوت‌های فردی در یادگیری می‌پردازد. هدف اصلی این رشته، کمک به مدارس، معلمان، والدین و سایر افراد دست اندر کار است تا تجربۀ یادگیری بهتری را برای دانش‌آموزان رقم بزنند. در بسیاری از منابع، ادوارد لی تروندایک (Edward Lee Thorndike) را به عنوان پدر روانشناسی تربیتی معرفی می‌کنند.
کتاب روانشناسی تربیتی، نوشتۀ دکتر جان دبلیو سانتراک نیز همان طور که از نامش پیداست، به همین موضوع اختصاص دارد. ویژگی اصلی کتاب این است که در کنار بیان نظریه‌های بنیادین در زمینه آموزش و یادگیری، به کاربردی کردن نظریه‌های مطرح شده و استفادۀ آن‌ها در کلاس درس نیز تأکید دارد.
در ابتدای هر فصل، یک داستان جذاب و مرتبط با محتوای فصل در مورد تدریس بیان می‌شود. بسیاری از این داستان‌ها توسط معلم‌ها و به طور اختصاصی برای همین کتاب نقل شده‌اند.
در هر فصل نیز بخش‌هایی نیز وجود دارد که به معلمان کمک می‌کند تا نظریه‌های مطرح شده در آن فصل را به صورت عملی در کلاس خود به کار ببرند. در نهایت در پایان هر فصل، خلاصۀ کاملی از موضوعات آن فصل در اختیار خواننده قرار می‌گیرد.
مروری کوتاه بر سرفصل‌های کتاب
کتاب رواشناسی تربیتی سانتراک، کتابی جامع است که در ۱۶ فصل تدوین شده است. در این بخش، مروری گذرا به سرفصل‌های کتاب و موضوعات مطرح شده در هر فصل خواهیم داشت.
فصل اول: روانشناسی تربیتی، ابزاری برای تدریس بهتر
در این فصل، نویسنده برخی از تئوری‌های بنیادین را در مورد روانشناسی تربیتی بیان می‌کند. نگرش‌ها و مهارت‌های ضروری برای تبدیل شدن به یک معلم مؤثر را ذکر می‌کند. همچنین به بررسی این موضوع می‌پردازد که چرا تحقیق و پژوهش برای معلمان امری ضروری است و معلمان چگونه می‌توانند به بهترین شکل ممکن، تحقیق کنند و نتیجۀ تحقیقات خود را ازریابی کنند.
فصل دوم: رشد شناختی و زبان
این فصل به بیان مفهوم رشد و فرایندها، دوره‌ها و موضوعات مربوط به آن می‌پردازد. همچنین ارتباط بین آموزش و رشد را نیز بیان می‌کند. سپس نظریه‌های دانشمندانی چون پیاژه و ویگوستگی را با هم مقایسه می‌کند. در پایان نیز به ویژگی‌های اصلی زبان، تأثیرات زیستی و محیطی بر روی زبان و رشد طبیعی زبان کودک می‌پردازد.
فصل سوم: زمینه‌های اجتماعی و رشد اجتماعی-عاطفی
نویسنده در فصل سوم به بررسی دو نظریۀ اصلی در مورد رشد اجتماعی-عاطفی می‌پردازد. ارتباط بین خانواده، همسالان و مدارس را با رشد اجتماعی-عاطفی بیان می‌کند. در نهایت به جنبه‌های مختلف رشد اجتماعی-عاطفی کودکان نظیر عزت نفس، هویت، رشد اخلاقی و مقابله با استرس اشاره می‌کند.
فصل چهارم: تفاوت‌های فردی
این فصل به بررسی مفهوم هوش، نحوۀ اندازه‌گیری آن، نظریۀ هوش‌های چندگانه، عصب شناسی هوش و برخی اختلاف نظرها در این زمینه‌ها اختصاص دارد. سبک‌های یادگیری، ماهیت شخصیت و خلق و خوی افراد نیز از جمله مباحثی هستند که در این فصل به آن پرداخته شده است.
فصل پنجم: گوناگونی اجتماعی-فرهنگی
جان سانتراک در فصل پنجم کتاب روانشناسی تربیتی، به تأثیر وضعیت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و قومی بر آموزش کودکان اشاره می‌کند. سپس راهکارهایی را برای بهبود آموزش در محیط‌های چند فرهنگی بیان می‌کند. ار دیگران موضوعات این فصل، تفاوت‌ها، شباهت‌ها و مشکلات خاص دختران و پسران در یادگیری است.
فصل ششم: دانش‌آموزان استثنایی
این فصل به بررسی اختلالات و ناتوانی‌های یادگیری در دانش‌آموزان اختصاص دارد. همچنین به مفهوم نخبه بودن اشاره می‌کند و راهکارهایی را برای آموزش دانش‌آموزان نخبه ارائه می‌کند.
فصل هفتم: دیدگاه‌های شناختی، رفتاری و اجتماعی
نویسنده در این فصل مفهوم یادگیری را بیان می‌کند و پنج رویکرد را برای مطالعۀ این مفهوم ارائه می‌دهد. سپس به مقایسۀ برخی از این مفاهیم می‌پردازد. همچنین نحوۀ به کارگیری برخی از آن‌ها را در کلاس توضیح می‌دهد.
فصل هشتم: دیدگاه پردازش اطلاعات
در این فصل ابتدا رویکرد پردازش اطلاعات شرح داده می‌شود. سپس دو مفهوم توجه و حافظه و نحوۀ تغییرات آن‌ها در طول دوران رشد مورد بررسی قرار می‌گیرد. مفهوم دیگری که در این فصل مورد توجه نویسنده قرار دارد مفهوم فراشناخت (Metacognition) و راهکارهای بهبود فراشناخت در کودکان است.
فصل نهم: فرایندهای شناختی پیچیده
فصل نهم کتاب به بررسی درک مفاهیم و راهبردهای آموزش مفاهیم اختصاص دارد. روش‌های مختلف فکر کردن و کارهایی که معلم برای بهبود تفکر دانش‌آموزان می‌تواند انجام دهد، از دیگر موضوعات این فصل است. در این فصل به مهارت حل مسأله و نحوۀ تقویت آن نیز پرداخته می‌شود.
فصل دهم: رویکردهای ساختارگرایی اجتماعی
نویسنده در فصل دهم به مقایسه رویکرد ساختارگرایی اجتماعی با سایر رویکردهای ساختارگرایی می‌پردازد. تأثیر معلم و همکلاسی‌ها بر یادگیری دانش‌آموز و نحوۀ تصمیم‌گیری مؤثر در گروه‌های کوچک نیز موضوعاتی هستند که در این فصل مورد توجه قرار گرفته است.
فصل یازدهم: یادگیری و شناخت در زمینه‌های محتوایی
نحوۀ ایجاد تفکر ریاضی در دانش‌آموزان، موضوعات مربوط به آموزش ریاضی، چالش‌ها و راهکارهای آموزش تفکر علمی و نحوۀ آموزش خواندن و نوشتن به کودکان از جمله مباحثی هستند که در فصل یازدهم مورد بررسی قرار می‌گیرند.
فصل دوازدهم: برنامه‌ریزی، آموزش، فناوری
فصل دوازدهم کتاب روانشناسی تربیتی به نحوۀ برنامه‌ریزی کلاسی، استفادۀ مؤثر از فناوری برای یادگیری کودکان، فرم‌های مهم کلاس‌های دانش‌آموز-محور و فرم‌های مهم کلاس‌های معلم-محور اختصاص دارد.
فصل سیزدهم: انگیزه، آموزش و یادگیری
در فصل سیزدهم کتاب، نویسنده به تعریف مفهوم انگیزه می‌پردازد و رویکردهای رفتارگرا، انسان‌گرا، شناختی و اجتماعی را با یکدیگر مقایسه می‌کند. روش‌های ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان و تأثیر روابط و مفاهیم فرهنگی-اجتماعی بر افزایش یا کاهش انگیزه از جمله موضوعاتی هستند که در این فصل به آن‌ها توجه شده است.
فصل چهاردهم: مدیریت کلاس
چرا مدیریت کلاس هم ضروری است هم چالش برانگیز؟ پاسخ این سؤال را در فصل چهاردهم خواهید یافت. همچنین نحوۀ چینش کلاس، ایجاد محیط یادگیری مثبت و اثربخش، رویکردهای ارتباطی مناسب برای معلمان و دانش‌آموزان و نحوۀ برخورد با مشکلات رفتاری در دانش‌آموزان، از دیگر موضوعات این فصل هستند.
فصل پانزدهم: آزمون‌های استاندارد شده و آموزش
در این فصل به ماهیت آزمون‌های استاندارد، اهداف و نحوۀ ارزیابی آن‌ها، نقش معلمان در این آزمون‌ها و بررسی برخی مشکلات و چالش‌ها در مورد آن‌ها پرداخته شده است
فصل شانزدهم: ارزشیابی کلاسی
ارزشیابی بخش مهمی در فرایند تدریس است. به همین دلیل نویسنده فصل آخر کتاب را به این موضوع اختصاص داده و نحوۀ تهیۀ ارزشیابی‌های باکیفیت و همچنین روندهای رایج در ارزشیابی و جایگزین‌هایی برای آن‌ها را توضیح می‌دهد.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: