آموزش زبان و ادبیات فارسی در سیستم آموزشی کشور ما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. زبان فارسی از یک سو به عنوان میراثی فرهنگی در نظر گرفته می‌شود که باید از آن به دقت محافظت کرد. از سوی دیگر، زبان و ادبیات فارسی، مهم‌ترین ابزاری است که به کمک آن می‌توان سایر علوم و مباحث آموزشی را به دانش‌آموزان منتقل کرد. همین امر، اهمیت انتخاب بهترین روش تدریس فارسی را دو چندان می‌کند.
در این مقاله از مجله اساتید استادبانک، به بررسی نکات مهم در مورد روش تدریس فارسی در مقاطع مختلف تحصیلی پرداخته‌ایم. همچنین در انتهای این صفحه، مقالات متنوعی در مورد روش تدریس فارسی پایه‌های اول تا هفتم در اختیار معلمان گرامی درس فارسی قرار گرقته است. لطفا با ما همراه باشید.
اهداف درس فارسی در دوره ابتدایی
هدف اصلی از ارائۀ درس فارسی در دورۀ ابتدایی، تقویت چهار مهارت زبانی، یعنی گوش دادن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن است. از دیگر اهداف این درس، ایجاد نظم فکری در دانش‌آموزان است.
- دانش‌آموزان در کتاب فارسی پایۀ اول و دوم به صورت مقدماتی با این چهار مهارت زبانی آشنا می‌شوند.
- در کتاب فارسی سوم و چهارم نیز آموزش سطوح پیشرفتهٔ مهارت‌های زبانی مد نظر قرار داده شده است.
- در فارسی پنجم، علاوه بر سطوح پیشرفتۀ مهارت‌های زبانی، به تقویت مهارت درک متن نیز بسیار توجه شده است.
در نهایت، کتاب فارسی پایۀ ششم ابتدایی، به لحاظ ادبی بسیار پرمایه‌تر و عمیق‌تر از سایر کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی به نظر می‌آید. بنابراین معلم نیز باید روش تدریس فارسی ششم ابتدایی را بر اساس عمق و ژرفای موجود در این کتاب انتخاب کند.
بهترین روش‌های تدریس فارسی ابتدایی
روش‌های تدریس مناسب برای درس فارسی مقطع ابتدایی عبارتند از روش همیاری، بدیعه‌پردازی، گردش علمی، الگوی دریافت مفهوم، بحث گروهی، ایفای نقش، کاوشگری علمی، دریافت مفهوم، دریافت درست حقایق، پیش سازمان‌دهنده‌ها، تدریس مستقیم، تدریس غیرمستقیم، یادگیری از شبیه‌سازها و یادگیری تسلط‌یاب.
توضیح کامل هر یک از این روش‌ها در کتاب‌های راهنمای معلم فارسی ابتدایی ارائه شده است.
اهداف درس فارسی در دوره متوسطه اول
هدف اصلی از ارائۀ درس فارسی در مقطع متوسطه اول، آموزش و تقویت مهارت‌های زبانی و ادبی دانش‌آموزان، در دو بخش خوانداری و نوشتاری است. از اهداف فرعی این درس نیز می‌توان به تقویت مهارت اندیشیدن، آشنایی با دستور زبان فارسی، خوانانویسی، زیبانویسی، تقویت مهارت‌های زندگی، ایجاد روحیۀ کتابخوانی و برخی موارد دیگر اشاره کرد.
بهترین روش تدریس فارسی متوسطه اول
روش‌های تدریس مناسب برای درس فارسی پایۀ هفتم تا نهم عبارتند از روش تدریس نمایشی، الگوی تدریس پیش سازمان دهنده، روش روشن سازی طرز تلقّی، کارایی گروه، پرسش و پاسخ، روش خطابی، تدریس اعضای تیم، قصه‌گویی، قضاوت عملکرد، روش حل مسأله، سخنرانی، بحث گروهی.
توضیح کامل هر یک از این روش‌ها، و همچنین انتخاب روش مناسب برای هر یک از درس‌های ارائه شده در کتاب‌های فارسی متوسطه اول، در کتاب راهنمای معلم فارسی ارائه شده است.
اهداف درس فارسی در دوره متوسطه دوم
کتاب‌های فارسی دورۀ متوسطۀ دوم، در واقع ادامۀ منطقی کتاب‌های فارسی دورۀ ابتدایی و دورۀ متوسطۀ اوّل هستند. بنابراین همانند قبل، توصیه می‌کنیم به عنوان دبیر فارسی و به منظور انتخاب بهترین روش تدریس فارسی، با محتوای کتاب‌های فارسی این مقاطع نیز آشنایی داشته باشید.
فارسی دورۀ متوسطه دوم بر آموزش و تقویت مهارت‌های زبانی، ادبی و فکری تأکید دارد.
در قلمرو زبانی، لغات از نظر فارسی یا غیر فارسی بودن، نوع ساختمان آن‌ها، روابط معنایی کلمات از قبیل ترادف، تضاد، تضمّن و تناسب و همچنین درست‌نویسی واژه‌ها بررسی می‌شوند. همچنین آموزش ترکیبات و قواعد دستوری، کاربردهای دستوری، کوتاهی و بلندی جمله‌ها باید مد نظر قرار داده شود.
در قلمرو ادبی، شیوهٔ نویسنده در به کارگیری عناصر زیبایی‌آفرین در سه سطح آوایی (مانند وزن، قافیه، واج‌آرایی، سحغ و غیره)، سطح بیانی (مانند تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه) و سطح بدیع معنوی ( تضاد، ایهام، مراعات‌نظیر و غیره) بررسی می‌شود.
در قلمرو فکری، متن از نظر ویژگی‌های فکری، روحیات، اعتقادات، گرایش‌ها، نوع نگرش به جهان و دیگر جنبه‌های فکری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نکات مهم در روش تدریس فارسی
1. دانش‌آموزان ابتدایی به بازی‌های گروهی، شعر و داستان بسیار علاقمند هستند. بنابراین در روش تدریس فارسی ابتدایی، از قصه‌گویی، شعر، نمایش و روش‌های فعّال و مشارکتی استفاده کنید.
2. برای تقویت روحیۀ کتابخوانی در دانش‌آموزان و ایجاد علاقه نسبت به درس فارسی، بهتر است در بازه‌های زمانی مختلف، یک کتاب مناسب با گروه سنی آن‌ها معرفی و یا در کلاس خوانده شود.
3. به سبک‌های یادگیری دانش‌آموزان توجه کنید و از ابزارها و امکانات مختلف برای تأمین نیازهای شاگردان در سبک‌های مختلف یادگیری استفاده کنید.
4. دورۀ ابتدایی زمان مناسبی برای شناسایی اختلالات یادگیری مرتبط با درس فارسی، از جمله اختلال خواندن و اختلال دیکته‌نویسی است. بنابراین به نشانه‌های این اختلالات در دانش‌آموزان توجه کنید.
5. برای آموزش و ماندگاری برخی از درس‌ها و اشعار، از روش ایفای نقش (یکی از روش‌های تدریس فعال) استفاده کنید. با کمک دانش‌آموزان نمایشنامه‌ای را تهیه کنید، هر نقش را به یکی از دانش‌آموزان اختصاص دهید، سپس درس مورد نظر را به صورت نمایش در کلاس اجرا کنید. به این ترتیب معنای شعر و درس در ذهن دانش‌آموزان ماندگار خواهد شد.
6. استفاده از روش تدریسِ آموزش به همکلاسی‌ها نیز یکی دیگر از روش‌های فعال تدریس است که به خصوص برای دانش‌آموزانی که نسبت به سایر همکلاسی‌های خود مطالب درسی را دیرتر فرا می‌گیرند، مفید است. ضمن اینکه دانش‌آموزانی که نقش معلم را ایفا می‌کنند، مطالب درسی را بسیار بهتر و عمیق‌تر متوجه می‌شوند.
7. برای آموزش نکات دستوری زبان فارسی نیز تا حد امکان سعی کنید از مثال‌های عامیانه و ملموس استفاده کنید. همچنین مشارکت دادن دانش‌آموزان در فرآیند یاددهی و یادگیریِ این نکات، بسیار مفید خواهد بود.
همکاری با استادبانک، یکی از برترین مؤسسات تدریس خصوصی در ایران
در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، به بررسی روش تدریس فارسی در مقاطع مختلف تحصیلی پرداختیم. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، علاوه بر مطالعۀ مقالات مجله اساتید، از کتاب‌های راهنمای معلم فارسی نیز استفاده کنید.
استادبانک یکی از برترین پلتفرم‌های استخدام معلم خصوصی در کشور است که با معرفی بهترین اساتید، انتخاب را برای متقاضیان کلاس خصوصی آسان می‌کند. معلمان در این سایت نگران تبلیغات و جذب شاگرد نیستند، چرا که این وظایف همگی بر عهدۀ تیم فعال و پرتلاش استادبانک است.
در صورت تمایل شما نیز می‌توانید به صورت کاملا رایگان به عنوان معلم خصوصی در استادبانک ثبت‌نام کنید. اگر در زمینه استخدام معلم خصوصی نیز سؤالی دارید می‌توانید از طریق شماره 02191005343 با مشاورین ما در ارتباط باشید.
در صورت تمایل به مطالعۀ مقالات مختلف در زمینۀ روش تدریس، توسعۀ شغلی معلمان، تکنولوژی‌های آموزشی، مدیریت کلاس و اخبار معلمان، پیشنهاد می‌کنیم به بخش‌های مختلف مجله اساتیدِ استادبانک مراجعه کنید.
