راهنمای کاربردی مدیریت زمان معلم برای کلاس‌های حضوری و آنلاین

نقش تأثیرگذارِ مدیریت زمان معلم در موفقیت آموزگاران و دبیران بر هیچ کس پوشیده نیست. چرا که تدریس، چه در کلاس‌ خصوصی و چه در کلاس‌های گروهی، تنها بخش کوچکی از وظایف یک معلم یا مدرس است.

ارتباط با دانش‌آموزان، والدین و همکاران، بررسی تکالیف و برگه‌های امتحانی، نوشتن طرح درس، طراحی سؤالات، شرکت در جلسات و گذراندن دوره‌های مختلف نیز بخش‌ جدایی‌ناپذیری از حرفۀ معلمی است.

بنابراین، معلمان برای به انجام رساندن وظایف خود و برقراری تعادل بین این وظایف، نیازمند آموختن مهارت‌های پیشرفتهٔ مدیریت زمان در کلاس درس و خارج از کلاس هستند. در این مقاله از مجله اساتید استادبانک (بزرگ‌ترین سامانۀ آمورش خصوصی در ایران) به بررسی موضوع مدیریت زمان معلم در کلاس‌های حضوری، آنلاین و چندپایه پرداخته‌ایم.

با استفاده از نکات ارائه شده در این مقاله، معلمان می‌توانند چالش‌های پیشِ روی خود را در رابطه با مدیریت زمان در تدریس، کاهش داده و بازدهی کلاس خود را افزایش دهند. لطفا با ما همراه باشید.

مدیریت زمان معلم در کلاس درس حضوری

در این بخش از مقاله به نکات بسیار کاربردی برای مدیریت زمان معلم در کلاس‌های حضوری اشاره کرده‌ایم. همچنین برخی تکنیک‌های مدیریت زمان را نیز به شما همکاران گرامی معرفی کرده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم مطالعۀ آن را از دست ندهید.

۱. برنامه‌ریزی برای سال تحصیلی جدید

برنامه‌ریزی در ابتدای هر سال تحصیلی، باعث افزایش تمرکز، کاهش استرس و ایجاد انگیزه در معلم می‌شود. ضمن اینکه بدون وجود اهداف مشخص، نمی‌توانید میزان پیشرفت خود را بسنجید و نقاط قوت و ضعف‌تان را شناسایی کنید. بنابراین قبل از شروع سال تحصیلی، لازم است برنامه‌ها و اهداف خود را مشخص کنید.

البته ممکن است همیشه همه چیز طبق برنامه پیش نرود و در خلال سال تحصیلی، نیاز به تغییر برخی اهداف و برنامه‌ها داشته باشید. اما به هر حال وجود یک برنامۀ از پیش تعیین شده، به معلم کمک می‌کند تا تمرکز خود را بر روی مسائل مهم حفظ کند و از مسیر اصلی منحرف نشود.

دو نکتۀ مهم در برنامه‌ریزی برای سال تحصیلی جدید

پیشنهاد می‌کنیم در برنامه‌ریزی‌ برای سال جدید تحصیلی، این دو نکته را نیز در نظر داشته باشید:

۱. در تعیین اهداف خود به چهار ویژگی مهم یعنی مشخص بودن هدف (specific)، قابل اندازه‌گیری بودن آن (measurable)، واقع‌بینانه بودن (attainable) و مشخص بودن محدودۀ زمانی (time bounded) برای آن توجه کنید.

از این ۴ عنصر به عنوان smart بودن هدف یاد می‌شود. اگر در تعیین هر هدفی به این موارد پاسخ بدهید احتمال رسیدن به هدف بسیار بیشتر از زمانی است که اهداف کلی و نامشخصی را برای خود در نظر می‌گیرید.

۲. در دام “برنامه‌ریزی بیش از حد” نیفتید. برخی افراد معتاد به برنامه‌ریزی هستند و زمان زیادی از وقت خود را صرف این کار می‌کنند، بیش از حد به جزییات توجه می‌کنند و در اجرای برنامه‌ها هیچ انعطافی از خود نشان نمی‌دهند.

برنامه‌ریزی بیش از حد، نه تنها ویژگی مثبتی به شمار نمی‌آید، بلکه پدیده‌ای ناشی از اضطراب است. بسیاری از افراد برای غلبه بر نگرانی‌های خود و برای اینکه حس کاذب “تحت کنترل بودن زندگی‌شان” را داشته باشند از این روش استفاده می‌کنند.

۲. اولویت‌بندی وظایف معلم در کلاس درس و خارج از کلاس 

مدیریت زمان معلم، با تعیین اولویت‌ها آغاز می‌شود. اولویت‌بندیِ کارآمد، یعنی سازماندهی و مرتب کردن وظایف، بر اساس اهمیت آن‌ها و نتایجی که از تکمیل آن‌ها حاصل می‌شود.

تعیین اولویت‌ها، معلم را در طی روز، هفته، ترم و سال تحصیلی، در مسیری که باید باشد، نگه می‌دارد و به او کمک می‌کند تا به جای تمرکز بیش از حد روی جزییات و مسائل کم اهمیت، وقت ارزشمند خود را صرف اهداف آموزشی مهم‌تر کند.

با توجه به اهمیت این موضوع، پیشنهاد می‌کنیم بعد از تعیین مهمترین اهداف و برنامه‌های خود در سال تحصیلی جدید و مشخص کردن کارهایی که برای دستیابی به این اهداف باید انجام دهید، کارهایتان را با توجه به اهمیتشان اولویت‌بندی کنید و به رعایت این اولویت‌ها متعهد باشید.

۳. تهیۀ لیست واقع‌بینانه و اجتناب از به تعویق انداختن کارها 

معلمان به دلیل وظایف متنوعی که بر عهده دارند، از جمله طراحی آموزشی، تهیهٔ ابزار و مواد آموزشی، ارزشیابی تحصیلی، تهیۀ گزارش، بررسی تکالیف و غیره، معمولا با کمبود زمان رو به رو می‌شوند. به همین دلیل احتمال به تعویق افتادن برخی کارها توسط معلم بسیار زیاد خواهد بود.

پیشنهاد می‌کنیم برای رفع این مشکل، در وهلۀ اول به جای تهیۀ لیستی طولانی از کارهای روزانه، یک برنامۀ واقع‌بینانه را برای خود در نظر بگیرید. لیست‌های طولانی و غیر واقع‌بینانه، علاوه بر کاهش تمرکز شما، باعث می‌شوند در پایان روز با انبوهی از کارهای انجام نشده مواجه شوید.

با استفاده از این روش، از انباشته شدن وظایف خود و به تعویق افتادن برنامه‌های پیش‌بینی شده جلوگیری کنید. در غیر این صورت زمام امور از دست شما خارج می‌شود و در مدیریت وظایف خود با مشکلات زیادی روبرو خواهید شد.

همچنین تا حد امکان سعی کنید زمانی که وارد یک کار می‌شوید آن را به طور کامل انجام دهید و کنار بگذارید.

از سویی دیگر هر بار کاری را رها می‌کنید و بعد از انجام کار دیگر، دوباره به سراغ همان کار می‌آیید ذهن شما به زمان اضافه ای نیز دارد تا نتایج به دست آمده در مرحله قبلی را بازیابی کند. به این ترتیب در این فرآیند یادآوری و متمرکز شدن، بخش زیادی از وقت خود را از دست می‌دهید. در حالی که اگر تنها روی یک کار متمرکز می‌شدید، زمان کمتری را از دست می‌دادید.

بنابراین در طول روز اگر به سراغ کاری می‌روید سعی کنید بخشی از آن کار را که برای آن روز در نظر گرفته‌اید، به طور کامل انجام دهید و بعد به سراغ کار دیگر بروید.

۴. تهیۀ برنامۀ منعطف و پیش‌بینی اتفاقات غیر منتظره

بهتر است پیش از بروز مشکل در کلاس، برای آن برنامه داشته باشید؛ چرا که پیشامدهای ناگهانی ممکن است معلمان را از اهداف کلاسی خود منحرف کنند.

معلم می‌تواند با کمک دانش‌آموزان قوانین کلاسی را در ابتدای سال وضع کند و به این ترتیب از وقوع اتفاقات غیرمنتظره که مربوط به رفتار دانش‌آموزان است، پیشگیری کند. شناخت هر چه بهتر دانش‌آموزان، به معلم این امکان را می‌دهد که برنامهٔ عملیاتی پیشگیرانه‌ای طراحی کند و مانع اتفاقات ناخواسته شود. مطالعه بیشتر: نکات کلیدی برای مدیریت کلاس

از سویی دیگر پیشنهاد می‌کنیم برای فرصت‌های آزاد پیش‌بینی نشده هم آماده باشید. برای مثال برخی روزها دانش‌آموزان زودتر از ساعت معمول تعطیل می‌شوند، یا تعطیلاتی که به دلیل آلودگی هوا یا بارش برف و غیره اتفاق می‌افتند، زمان‌های مناسبی برای رسیدگی به برخی کارهای عقب افتاده هستند.

همراه داشتن لیستی از این کارها و در نظر گرفتن مدت زمان مشخصی برای انجام آن‌ها، به شما کمک می‌کند تا در چنین زمان‌هایی متناسب با وقت آزاد ایجاد شده، از لیست خود یک کار را انتخاب کرده و آن را به انجام برسانید.

۵. واگذاری کارها 

معلمان می‌توانند بخش‌هایی از کارهای خود را به دیگران واگذار کنند تا فرصت کافی برای تدریس هر چه بهترِ موضوعات درسی داشته باشند. انتخاب دستیاران کلاسی از بین دانش‌آموزان یا والدین، در مدیریت زمان معلم بسیار مفید است.

برخی دانش‌آموزان می‌توانند سرگروهِ گروه‌های کلاسی شوند، اشکالات درسی اعضای گروه خود را رفع کنند، منابع و وسایل آموزشی را توزیع و جمع‌آوری کنند، تکالیف روز بعد را روی تخته بنویسند، در تصحیح برگه‌ها، برگزاری برنامه‌های مناسبتی و بسیاری کارهای دیگر به معلم کمک کنند.

بسیاری از دانش‌آموزان از اینکه مسئولیتی را بر عهده‌شان بگذارید احساس ارزشمندی می‌کنند و تلاش می‌کنند تا وظیفۀ خود را به بهترین نحو انجام دهند.

با واگذاری برخی از کارها بخشی از وقت شما آزاد خواهد شد و به این ترتیب می‌توانید از فرصت ایجاد شده برای یادگیری روش‌های جدید تدریس، تولید محتواهای آموزشی جذاب و فعالیت‌هایی استفاده کنید که فقط و فقط از عهده‌ی خودتان برمی‌آید.

البته فراموش نکنید که باید روی وظایفی که به دستیاران خود محول می‌کنید نظارت دقیق داشته باشید تا مطمئن شوید که این افراد مسئولیت‌های خود را به درستی انجام می‌دهند.

۶. استفاده از محتواها و منابع آموزشی آماده

یکی از زمان‌برترین کارها برای معلم‌ها تهیۀ محتواهای آموزشی، نوشتن طرح درس، آماده کردن نمونه سؤالات، طرح سؤال برای آزمون‌های کلاسی و غیره است.

اگر برای تهیۀ تمام این محتواها و منابع آموزشی تنها به خودتان متکی باشید، ناچار هستید زمان زیادی را صرف این کار کنید. به جای این کار می‌توانید در بسیاری از مواقع از منابع آموزشی آماده و با کیفیت استفاده کنید. صرف هزینۀ اندک در ازای زمان بیشتری که به دست می‌آورید بسیار کم اهمیت است.

علاوه بر استفاده از منابع موجود در سطح اینترنت، می‌توانید از دیگر همکارانتان در مدرسه نیز کمک بگیرید. برای مثال با سایر همکارانتان در پایۀ خود، پوشه‌های اشتراکی ایجاد کنید و از محتواهای آموزشی، نمونه سؤال‌ها و آزمون‌های همدیگر استفاده کنید.

همچنین می‌توانید از طریق فضای مجازی با معلمان هم‌پایۀ خود در تمام نقاط کشور در ارتباط باشید، گروه‌های مشترک تشکیل دهید و منابع آموزشی‌تان را با همدیگر به اشتراک بگذارید.

۷. انتخاب هوشمندانۀ تکالیف و تمرینات

از دیگر نکات مهم مدیریت زمان معلم، تعیین تکالیف متناسب با محیط کلاس یا محیط منزل است.

حل تمرین در حین تدریس ضروری است، اما هر تمرین و تکلیفی برای ساعات کلاسی مناسب نیست. برخی تکالیف به صرف زمان طولانی یا چند بار تمرین نیاز دارند و یا صرفا بر روی حل مسائل به صورت فردی تاکید دارند. در نظر گرفتن این گونه تکالیف برای کلاس درس، زمان کلاس را هدر می‌دهد.

 معلم باید بتواند با توجه به نیازهای تمام دانش‌آموزان تمرین‌های مناسبی را برای فرایند تدریس مشخص کند و تکالیفی که نیاز به صرف زمان طولانی دارند را به عنوان تکلیف خانه به بچه‌ها محول کند.

بهترین تکالیف در کلاس، تکالیفی هستند که مبتنی بر طرح یا حل مسئله و یا تجربهٔ مستقیم دانش‌آموزان در موقعیت آموزشی باشد.

مطالعه بیشتر: راهکارهای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان جهت انجام تکالیف درسی

۸. برنامه‌ریزی برای جلسات دیدار با والدین

در جلساتی که با والدین دانش‌آموزان دارید با برنامه‌ای از پیش تعیین شده در جلسه حاضر شوید. با حضور بدون برنامه در این جلسات، مدت زیادی از وقت خود را برای صحبت‌های غیرضروری از دست می‌دهید.

چنان چه در ابتدای جلسه، زمانبندی مورد نظرتان را اعلام کنید والدین نیز سعی می‌کنند که به برنامۀ شما احترام بگذارند. ولی اگر بدون برنامه وارد جلسه شوید حاضرین می‌توانند شما را به هر سمتی که می‌خواهند ببرند.

بنابراین کافیست ۱۰ دقیقه از وقت خود را صرف برنامه‌ریزی برای آن جلسه کنید تا زمان زیادی از وقتتان را در جلسه دیدار با والدین از دست ندهید.

۹. استفاده از تکنیک‌ها و ابزارهای مدیریت زمان

اگر مدیریت زمان معلم برای شما موضوع بسیار مهمی است لازم است همواره در این زمینه اطلاعات خود را به روزرسانی کنید، مهم‌ترین تکنیک‌های مدیریت زمان را بشناسید و از ابزارهای مفید در این زمینه استفاده کنید. چرا که اگر صرفا به روش آزمون و خطا پیش بروید بخش زیادی از وقت خود را از دست خواهید داد.

اپلیکیشن‌های مدیریت زمان

استفاده از اپلیکیشن‌ها یا نرم‌افزارهای مطمئن برای ثبت کارها، اولویت‌بندی آن‌ها، یادداشت برداری، افزایش تمرکز، تنظیم یادآورها و غیره به منظور مدیریت بهینۀ زمان، برای هر معلمی بسیار ضروری است.

اپلیکیشن‌های مختلفی به منظور بهره‌وری و مدیریت زمان معرفی شده‌اند که ما در این مقاله زیر برخی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین آن‌ها را معرفی کرده‌ایم. مطالعه بیشتر: معرفی ۵ اپلیکیشن مدیریت زمان برای معلمان

همچنین به منظور برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای کلاس‌ها و دسترسی سریع به برنامۀ کلاسی خود می‌توانید از اپلیکیشن‌های برنامه‌ریزی مانند Business Calendar برای گوشی‌های اندروید و BusyCal برای گوشی‌های iOS استفاده کنید.

تکنیک‌های مدیریت زمان

تکنیک‌های بسیار متنوعی برای مدیریت زمان معرفی شده‌اند. که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. تکنیک‌هایی مانند قانون ۲۰-۸۰، تکنیک پومودورو، ماتریس آیزنهاور، تکنیک GDT، تنها تعدادی از این موارد هستند.

کافیست یک جستجوی سطحی در اینترنت داشته باشید تا با این تکنیک ها و مزایا و معایب هر یک آشنا شوید، مواردی را که برای شما مناسب‌تر هستند انتخاب کرده و در مدیریت زمان خود از آن‌ها استفاده کنید.

مدیریت زمان در تدریس مجازی

موضوع مدیریت زمان معلم در کلاس‌های مجازی، در مقایسه با کلاس‌های حضوری از اهمیت بیشتری برخوردار است. چرا که امکان حواس‌پرتی، به وجود آمدن مشکلات فنی، انضباطی و غیره در این نوع کلاس‌ها بسیار بیشتر است.

همۀ مواردی که در رابطه با مدیریت زمان معلم در کلاس‌های حضوری اشاره کردیم، به مدیریت بهتر زمان در کلاس‌های مجازی نیز کمک می‌کنند.

علاوه بر این موارد، توصیه می‌کنیم نکات زیر را نیز رعایت کنید:

1. محتواهای خود را به شیوه‌ای اصولی نام‌گذاری کنید. اسامی که برای فایل‌ها در نظر می‌گیرید باید مرتبط، با معنی، تا حد امکان کوتاه و در صورت نیاز شامل تاریخ باشد و با یک جستجوی ساده به راحتی بتوانید آن‌ها را پیدا کنید.
2. قبل از شروع کلاس، ابزارهای دیجیتال را به دقت بررسی کنید و از سالم بودن یا در دسترس بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید. به نحوۀ کار با ابزارهایی مانند قلم نوری و میکروفون مسلط شوید تا مشکلات کمتری را در زمینۀ مدیریت زمان کلاس آنلاین تجربه کنید.
3. برای تمام مراحل کلاس، برنامه‌ریزی دقیق و زمانبندی مشخصی داشته باشید. مدت زمانی را که برای مرور درس جلسه قبل، ارائۀ درس جدید، ارزشیابی و غیره نیاز دارید به دقت مشخص کنید.
4. همۀ فایل‌های مورد نیاز برای کلاستان را از قبل آماده کنید.
5. آرشیو کاملی از فایل پی‌دی‌اف کتاب‌های درسی، نمونه سؤالات، تکالیف و غیره تهیه کنید.
6. در صورت امکان، برخی فایل‌ها را چند ساعت قبل از شروع کلاس با شاگردتان به اشتراک بگذارید.
7. سعی کنید تکالیفی را که دانش‌آموزتان ارسال کرده است قبل از شروع کلاس بررسی کنید.
8. تا حد امکان برای مشکلات احتمالی، مانند قطع شدن برق، اینترنت، از دسترس خارج شدن پلتفرم و غیره آمادگی داشته باشید و برای چنین موقعیت‌هایی برنامه‌ریزی کنید.
9. قبل از شروع اولین جلسه، یک جلسۀ آزمایشی کوتاه با حضور والدین برگزار کنید تا هم از نگرانی‌های آن‌ها کاسته شود و هم دانش‌آموز با محیط تدریس و شرایط کلاس شما و ملزومات آن آشنا شود.

برای مطالعۀ جزییات بیشتر در رابطه با این نکات کافیست به مقالات بخش روش تدریس آنلاین در مجله اساتید استادبانک مراجعه کنید.

مدیریت زمان معلم در کلاس‌های چند پایه

مدیریت زمان در مورد معلمان کلاس‌های چند پایه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. تمامی نکاتی که در بخش مدیریت زمان معلم در کلاس درس مطرح شد، در کلاس‌های چندپایه نیز به کمک معلم خواهند آمد. البته که در این نوع کلاس‌ها، به دلیل تعدد و تنوع وظایف معلم، مدیریت زمان در تدریس باید با جدیت بیشتری توسط معلم مد نظر قرار گیرد.

اما یکی از نکات مربوط به مدیریت زمان معلم که تنها در مورد کلاس‌های چند پایه مصداق دارد، متعادل کردن زمان تخصیص داده شده بین پایه‌های مختلف است. تنظیم جدول زمان‌بندی بر اساس پایه‌ها در این نوع کلاس‌ها بسیار ضروری است.

پیشنهاد می‌کنیم در تنظیم این جدول از سه نوع فعالیتِ معلم-دانش‌آموز، دانش‌آموز-دانش‌آموز و خودیادگیری استفاده شود. در مقالۀ راهنمای مدیریت کلاس‌های چند پایه برای معلمان، با جزییات بیشتری به این موضوع پرداخته‌ایم.

آموزش مدیریت زمان به دانش آموزان

بدون شک، زمان، ارزشمندترین سرمایۀ دانش‌آموزان ما در مسیر دستیابی به اهداف تحصیلی و شغلی آن‌ها است. دانش‌آموزان علاوه بر حضور در کلاس‌های مدرسه و شرکت در کلاس‌های خصوصی و فوق برنامه، باید زمان باقی‌ماندۀ خود را به بهترین شکل برای مطالعه، انجام تکالیف، تست زنی و غیره برنامه‌ریزی کنند.

بنابراین مهارت مدیریت زمان یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که معلمان و مسئولان مدارس باید به شاگردان خود آموزش دهند.

ممکن است بخواهید اطلاعاتی را در این زمینه در اختیار شاگردانتان قرار دهید و یا به سؤالات آن‌ها در زمینۀ مدیریت زمان و برنامه‌ریزی درسی پاسخ دهید. با مطالعه مقالۀ زیر در مجله استادبانک، به اطلاعات مفیدی در رابطه با آموزش مدیریت زمان به دانش آموزان دست پیدا خواهید کرد. مطالعه بیشتر: مدیریت زمان برای درس خواندن، پرشی بزرگ به سمت موفقیت تحصیلی

استادبانک برترین سامانۀ آموزش و استخدام معلم خصوصی در ایران

در این مقاله از سایت معلمان استادبانک، دربارۀ موضوعات مربوط به مدیریت زمان معلم صحبت کردیم. نکات مهم برای مدیریت زمان معلمان، معرفی تکنیک‌های رایج در مدیریت زمان، معرفی برنامه‌های مفید برای برنامه‌ریزی و مدیریت زمان، از جمله مواردی هستند که به آن‌ها پرداخته شد. همچنین نکاتی را در رابطه با مدیریت زمان در تدریس مجازی و مدیریت زمان کلاسهای چندپایه، مطرح کردیم.

در مجله اساتید استادبانک، مقالات به روز و کاربردی راجع به سایر موضوعات حوزۀ آموزش و تدریس، در اختیار معلمان عزیز قرار گرفته است. کافیست به بخش‌های مربوط به روش‌ تدریس، توسعۀ شغلی معلمان، تکنولوژی‌های آموزشی، مدیریت کلاس و اخبار معلمان، سری بزتید تا از مهم‌ترین و به روزترین نکات و مقالات آموزشی در این زمینه مطلع شوید.

ضمنا در صورت تمایل به فعالیت به عنوان معلم خصوصی آنلاین یا حضوری در سایت استادبانک، می‌توانید از طریق لینک عضویت اساتید تدریس خصوصی اقدام به ثبت نام در استادبانک کنید.

چنان چه در مورد ثبت‌نام، نحوۀ همکاری و سایر خدمات آموزشی استادبانک نیاز به راهنمایی و مشاوره داشتید، با شماره ۹۱۰۰۵۳۴۳-۰۲۱ تماس بگیرید. همکاران ما از ۹ صبح تا ۱۱ شب، پاسخگوی سؤالات شما عزیزان هستند.